ویژه نامه شب های قدر

استفتائات

 سؤال: آوردن میز تنیس به فضاى مسجد از قبیل زیرزمین، حیاط و... جهت انجام فعالیتهاى سالم فرهنگى ورزشى در کنار آموزش تعالیم دینى (آموزش قرآن، احکام و عقاید) چه حکمى دارد؟

جواب: استفاده از وسایل فوق در شبستان یا فضاى مسجد مجاز نیست ولى اگر سالنهایى براى کتابخانه یا فعالیتهاى فرهنگى در مسجد ساخته شده، از فضاى آن مى توان براى این کار استفاده کرد.

 

سؤال: یکى از روحانیّون مدّتى است کلاسهایى با عنوان NLP، یا تکنیکهاى موفقیّت، برگزار مى کند، که بعضاً در این کلاسها مباحثى از «یوگا» و «انرژى درمانى» و مانند آن نیز مطرح مى شود. سؤال این است که:

1. آیا این علم مفید و جایز مى باشد؟
2. تبلیغ آن در مساجد، و با هزینه بیت المال چه حکمى دارد؟
3. آیا اجراى آن توسّط شخصى که لباس دین به تن دارد اشکالى ندارد؟

جواب: یوگا و انرژى درمانى اگر در حدّ معقول و مفید باشد اشکالى ندارد; ولى باید محلّ دیگرى غیر از مسجد براى آن انتخاب کرد.

 

سؤال: آیا استحباب آراستگی و خوش بو نمودن در موقع حضور در مسجد، اختصاص به آقایان دارد یا این که خانم ها نیز در این حکم مشترک هستند؟

جواب: استعمال عطر برای خواهران در خارج از منزل، طبق روایات اشکال دارد ولی زینت هایی که آشکار نباشد، عیبی ندارد.

 

سؤال: آیا رفتن به مسجد با لباس نجس برای غیر نماز، مثل مجلس ترحیم، حرام است؟

جواب: حرام نیست؛ مگر این که سرایت به مسجد کند.

 

سؤال: اعلام اشیاء گمشده و یا فروش اجناس از بلندگوی مسجد چه حکمی دارد؟

جواب: اعلام اشیاء گمشده مکروه است؛ ولی استفاده از بلندگوی مسجد برای فروش اجناس جایز نیست.

 

سؤال: مسجدی قدیمی وجود دارد که جهت استفاده بهتر، قسمتی از حیاط مسجد و منزل پشت آن را جهت ساختمان جدید مسجد خریداری نموده اند و دو شبستان از شبستان های آن را تبدیل به مسجد جدیدی کرده اند و چهار شبستان از شبستان های مسجد قدیم باقی مانده است. بفرمایید خراب کردن شبستان ها در رابطه با امور زیر چه حکمی دارد؟

1. جهت حیاط مسجد.
2. جهت امور فرهنگی نظیر سالن و کتاب خانه
3. وصل آن به کوچه عام جهت پارکینگ مسجد

جواب: باید کاری انجام دهید که به نفع مسجد و نمازگزاران باشد و چنانچه مسجد احتیاج به حیاط یا کتاب خانه دارد می توان از آن استفاده کرد ولی نمی توان آن را جزء کوچه نمود.

 

سؤال: احتراماً واحد نوارخانه این پایگاه بسیج در نظر دارد به منظور جذب جوانان محل در کنار نوار و سی دی مذهبی و قرآنی از انواع نوار و سی دی سرودهای مجاز ایرانی به عنوان مثال از نوارهای آقایان اصفهانی ـ افتخاری ـ مختاباد و غیره استفاده نماید . از محضر آن مرجع عالی مقام درخواست داریم با توجه به آنکه واحد فوق در یکی از اتاقهای داخل حیاط مسجد واقع میباشد نظرشان را از نظر شرعی عنوان نموده و با توجه به تهاجم فرهنگی درخصوص جذب آینده سازان جامعه ما را ارشاد فرمایید.

جواب: این کار متناسب با شأن مساجد نیست از آن اجتناب ورزید.

 

سؤال: آیا تطهیر ظاهر مسجدى که از مصالح متنجّس ساخته شده کفایت مى کند؟

جواب: کافى است و در دل مؤمنان وسوسه نکنید.

 

سؤال: آیا نمایش فیلم در مساجد جایز است؟

جواب: این کارها مناسب شأن مسجد نیست بلکه باید محلّ جداگانه اى براى این کار در نظر گرفت.

 

سؤال: آیا منع دخول کفّار در مساجد لازم است؟

جواب: احتیاط واجب آن است که از ورود کفّار در مساجد جلوگیرى شود مگر در جایى که براى تحقیق اسلام و مانند آن باشد.

 

سؤال: آیا کارهایى چون هبه و بخشش در مسجد جایز است در صورت جواز آیا نیاز به حکم حاکم شرع دارد؟

جواب: انجام این گونه کارها در مسجد حرام نیست و نیازى به اجازه حاکم شرع ندارد ولى انجام کارهاى دنیوى در مسجد مکروه است و اگر مزاحمت براى نمازگزاران داشته باشد حرام است.

 

سؤال: مسجدى است سه طبقه و طبقه سوّم آن چندان مورد استفاده براى نماز نمى باشد مگر در ایّام ماه مبارک رمضان و امثال آن، حال آیا مى توان طبقه سوّم این مسجد را قسمت بندى نموده هر قسمتى را براى یک واحد فرهنگى از قبیل دارالقرآن، مرکز تحقیقات و مطالعات دانشجویى به طور محصور اختصاص داد؟

جواب: چنانچه با وسایل متحرک، جداسازى شود که براى نماز در موارد لزوم قابل جابه جا کردن باشد و کارهاى دینى در آن منظور باشد مانعى ندارد.

 

سؤال: شخصى قصد خواندن نماز در مسجدى را ندارد، ولى قصد قرائت قرآن مجید دارد، آیا مى تواند با آب مسجد وضو بگیرد و مقدارى قرائت قرآن کند و براى نماز به جاى دیگر برود؟

جواب: اشکالى ندارد.

 

سؤال: چگونگى نماز تحیّت، که به هنگام ورود در مساجد مستحبّ است، را بیان فرمائید و فلسفه آن را توضیح دهید.

جواب: نماز تحیّت دو رکعت، مانند نماز صبح یا نمازهاى نافله است و اذان و اقامه ندارد؛ و مى توان آن را بلند یا آهسته خواند و فلسفه اش احترام به مسجد است.

 

سؤال: ساختمانى که به دست کفّار تعمیر شده، آیا بدون تطهیر آن، احکام مسجد بر آن مترتّب مى شود؟ آیا نماز خواندن در آن ثواب مسجد دارد؟ داخل شدن زن حایض و شخص جنب در آن چه حکمى دارد؟

جواب: اگر براى مسجد وقف شود ثواب مسجد را دارد و احکام مسجد بر آن مترتّب مى شود؛ ولى بهتر آن است که ظاهر آن را تا آنجا که در دسترس است، اگر موجب خرابى نمى شود آب بکشند، یا چیزى بر آن نصب کنند که دست با آن تماس پیدا نکند و ورود جنب و حایض در فرض وقف شدن براى مسجد در آن جایز نیست.

 

سؤال: عدّه اى از مردم بدون هماهنگى با دیگران مسجدى را تخریب نموده اند و اکنون به صورت تلّى از خاک درآمده است. الف: آیا تطهیر آن خاک و گِلها لازم است؟ ب: اشخاصى که بدون رضایت و هماهنگى بقیّه مردم، مسجد فوق را خراب کرده اند چه وظیفه اى دارند؟

جواب: آنها موظّفند مسجد را تعمیر کنند و به صورت اوّلیه یا بهتر از آن درآورند، مگر این که دیگران عهده دار این کار شوند.

 

سؤال: قطعه زمینى، که در کنار مسجد است، را وقف مسجد نموده اند، الان مى خواهیم از گوشه آن کتابخانه اى درست کنیم، آیا این کار جایز است؟ و در فرض جواز، بانوانى که عذر شرعى دارند مى توانند در آنجا رفت و آمد کنند؟ و در ضمن آیا مى توان از یک اتاق از کتابخانه یاد شده موقّتاً براى پایگاه بسیج استفاده کرد؟

جواب: احداث کتابخانه مسجد در آن قسمت، اگر مزاحم نمازگزاران نباشد و هر زمان مورد نیاز قرار گیرد در اختیار مسجد قرار دهند، مانعى ندارد؛ ولى بانوانى که عذر شرعى دارند نمى توانند در آنجا رفت و آمد کنند و براى پایگاه نیز با شرایط فوق مى توان استفاده کرد.

 

سؤال: اگر مسجدى ایوان داشته باشد، آیا مى توان گفت: ایوان شرعاً اختصاص به خواهران دارد؟ در صورتى که ایوان از داخل شبستان احداث شود، آیا خواهرانى که عذر شرعى دارند مى توانند در ایوان توقّف نموده یا فعّالیتى نمایند؟

جواب: فرقى میان ایوان و شبستان نیست؛ مگر این که در عرف محل چنین باشد که ایوان را خارج از مسجد و مخصوص خواهران بدانند.

 

سؤال: اگر زمینى وقف مسجد شده باشد، آیا زیرزمین و طبقات فوقانى نیز حکم مسجد را دارد؟ احداث کتابخانه در آن چه حکمى دارد؟

جواب: آرى حکم مسجد را دارد؛ ولى مانعى ندارد در آن کتابخانه احداث کنند؛ مشروط بر این که مزاحم نمازگزاران نباشد.

 

سؤال: با توجّه به ضرورت گسترش و تقویت بسیج، در امر پاسدارى از آرمانهاى انقلاب اسلامى و تشکیل بسیج مساجد:

الف) آیا نیروهاى بسیج مى توانند در مساجدى که زمین یا ساختمان و امکانات آنها وقفى است، مستقر شوند؟

ب) استفاده از امکانات چنین مساجدى (مانند آب و برق ...)، براى بسیج چگونه است؟

جواب:

الف) در صورتى که مزاحمتى براى نمازگزاران و سایر امور مسجد ایجاد نشود، مانعى ندارد.

ب) احتیاط آن است که سهم خود را نسبت به آب و برق و ... بپردازند; مگر این که بانیان این گونه امور از آغاز وقف را توسعه داده باشند.

 

سؤال: با توجّه به ضرورت گسترش و تقویت بسیج، در امر پاسدارى از آرمانهاى انقلاب اسلامى و تشکیل بسیج مساجد:

الف) آیا نیروهاى بسیج مى توانند در مساجدى که زمین یا ساختمان و امکانات آنها وقفى است، مستقر شوند؟

ب) استفاده از امکانات چنین مساجدى (مانند آب و برق ...)، براى بسیج چگونه است؟

جواب:

الف) در صورتى که مزاحمتى براى نمازگزاران و سایر امور مسجد ایجاد نشود، مانعى ندارد.

ب) احتیاط آن است که سهم خود را نسبت به آب و برق و ... بپردازند; مگر این که بانیان این گونه امور از آغاز وقف را توسعه داده باشند.

 

سؤال: پخش موسیقی های حماسی و شور آفرین بمناسبت هفته ی بسیج از بلند گوی مسجد و فضای آن چه حکمی دارد ؟

جواب: کلیّه صداها و آهنگ هایى که مناسب مجالس لهو و فساد است حرام، و غیر آن حلال است. و تشخیص آن با مراجعه به اهل عرف، یعنى افراد فهمیده متدیّن، خواهد بود. ولی پخش مناسبتی حتی از نوع حلال در شان و منزلت مسجد نیست.

 

سؤال: مسجدی در محل ما قرار دارد که فعلا در زیر زمین آن به مدت۱۳ سال است نماز جماعت برگزار می شود و در آینده که مسجد ساخته شد زیر زمین آن به عنوان سرویس بهداشتی مسجد استفاده خواهد شد، یکی از روحانیون گفته که چون قرار است در آینده این محل سرویس بهداشتی شود فعلا حکم نماز خانه را دارد و ورود زنانی که دوره عادت ماهانه را دارند اشکال ندارد. می خواستیم ببینیم نظر حضرت عالی در این مورد چیست؟ با توجه به اینکه از این مکان به نام مسجد حضرت سجاد(ع) نام برده میشود و تابلوی مسجد نیز دارد.

جواب: اگر به هنگام وقف فقط طبقه همکف وقف مسجد شده باشد زیرزمین و طبقات دیگر حکم مسجد ندارد ولی اگر مقید به طبقه همکف نبوده همه طبقات حکم مسجد دارد.

 

سؤال: غذا خوردن در مجلس ختم و مانند آن، که در مسجد برگزار مى شود، چه حکمى دارد؟

جواب: اگر براى نمازگزاران مزاحمت ایجاد نکنند، و سبب آلودگى مسجد نگردد، اشکالى ندارد.

 

سؤال: مسجد وکیل شیراز یکى از بناهاى معظم و تاریخى تمدّن اسلامى است، که مورد علاقه اغلب جهانگردان و ایرانگردان بوده و هست. در سنوات اخیر به علّت عدم تعمیرات اساسى، آسیبهاى غیر قابل جبرانى به وجود آمده که این جانب حسب وظیفه شرعى خود به عنوان متولّى شرعى و قانونى مسجد با همکارى و هماهنگى و نظارت اداره اوقاف در خارج ساعات نماز و عبادات مسلمین، اقدام به تهیّه و فروش بلیط به جهانگردان خارجى با حفظ رعایت شؤونات اسلامى نموده ام (همانند مساجد امام و شیخ لطف الله و مسجد جامع اصفهان) تا در آمد حاصله، صرف هزینه تعمیرات و نظافت و نگهدارى مسجد شود; چنانچه این موضوع خلاف شرع و اسلام مى باشد، ما را ارشاد فرمایید

جواب: آمدن آنها به مسجد در صورتى که جهات شرعى را رعایت کنند و سبب آلودگى مسجد نشود و موجب خوش بینى آنها به اسلام و مسلمین گردد، اشکالى ندارد. و گرفتن وجهى از آنها در صورتى جایز است که با میل و رضاى خود آن را بدهند، و الزامى براى این کار نباشد.

 

سؤال: آیا بلند کردن صداى اذان مسجد مخصوصاً اذان صبح در صورتى که همسایگان مسجد اعتراض مى کنند و اظهار مى نمایند که صداى اذان موجب اذّیت و آزار آنها مى شود جایز است؟

جواب: بلند کردن صداى اذان در حدّ معمولى مانعى ندارد و همسایگان نمى توانند مانع صداى اذان شوند.

 

سؤال: آیا می توان در یک مسجد وضو گرفت و در مسجد دیگر نماز خواند؟

جواب: جایز نیست مگر این که لا اقل یک صفحه قرآن در مسجد اول بخواند.

 

سؤال: آیا منبر مسجد، در حرمت نجس نمودن و لزوم تطهیر فورى، حکم خود مسجد را دارد؟

جواب: منبر حکم مسجد را ندارد.

 

سؤال: انجام کارهایى که مزاحم نماز است، مثل سخنرانى، موعظه، تفسیر قرآن، بلند خواندن تعقیبات، برپایى مجلس ترحیم، در مساجد چه حکمى دارد؟

جواب: این امور معمولا مزاحم نمازگزاران نیست و اگر مزاحمتى ایجاد کند، باید ترتیبى بدهند که نمازگزاران بتوانند نماز خود را بخوانند.

 

سؤال: در تهران بانوان در مجالس ترحیم مساجد شرکت مى کنند و بعضى از آنها عادت زنانگى دارند و در اثر جهل به مسأله با همان حال به مسجد مى روند و گاهى پس از پایان مراسم مشاهده مى شود که فرش مسجد نجس شده است اکنون نظر مبارکتان را مرقوم فرمایید.

جواب: زنان در حال عادت زنانه حرام است که در مسجد توقّف کنند و اگر فرش مسجد آلوده شود باید تطهیر کرد و افراد ناآگاه را باید به این مسائل آشنا کرد.

 

سؤال: در حیدرآباد کرج زمینى وقف مسجد گردیده و مردم به نیّت ساختن مسجد کمک کرده اند چندین سال در زیرزمین این مسجد نماز برگزار مى گردید اکنون که طبقه همکف ساخته شده است از زیرزمین براى نگهدارى وسایل مسجد استفاده مى شود و در ایّام محرّم و صفر به عزاداران اباعبداللّه (علیه السلام) غذا داده مى شود و افراد معذور وارد آن نمى گردند آیا مى توان از این زیرزمین براى مکان ورزشى جوانان و نوجوانان استفاده و عواید حاصل را صرف بناى همان مسجد کرد؟

جواب: جایز نیست بلکه باید براى مسجد و کارهاى مناسب مسجد استفاده شود.

 

سؤال: مسجدى در زمین مشاعى که بین مالکین مسلمان و ارمنى مشترک بوده است با اجازه خودشان بنا شده است، اهل کتاب مراسم ختم امواتشان را در مسجد مسلمانان برگزار مى کنند و واعظ مسلمان در آن مجلس سخنرانى مى نماید و خود ایشان هم در مجلس حضور دارند و همچنین در مراسم مسلمین که در مسجد منعقد مى شود شرکت مى کنند آیا حضور آنها در مسجد هتک مقام مسجد محسوب مى شود؟

جواب: اگر آمدن آنها به مسجد سبب علاقه بیشتر آنها به اسلام گردد مانعى ندارد.

 

سؤال: ما یک مسجد قدیمى در روستایى به نام خولیخان از شهرستان مبارکه اصفهان داریم به علّت این که چند مسجد جدید و بزرگ بعد از انقلاب اسلامى ساخته شده دیگر از این مسجد به طور کلّى استفاده نمى نمایند، در ضمن صیغه وقف هم براى این مسجد خوانده نشده است، ولى چند سال است که عدّه اى از ورزشکاران این روستا چون جایگاه ورزشى نداشته از این مسجد به عنوان باشگاه ورزش باستانى استفاده مى نمایند حال با توجّه به این که ورزش باستانى یکى از ورزشهاى سنّتى است از اوّل تا آخر این ورزش فقط ذکر یا على(علیه السلام) و صلوات بر محمد(صلى الله علیه وآله) و امثال اینها یاد مى شود آیا ورزش کردن و تصرف در این مسجد صحیح است؟

جواب: مسجد را به هیچ وجه نمى توان از مسجد بودن خارج کرد یا تبدیل به ورزشگاه نمود امّا در فرض سوال ورزش در آن اگر موجب وهن مسجد نباشد و مزاحمت براى نمازگزاران نداشته باشند جایز است.

 

سؤال: آیا شعار مذهبى دادن و نعره حیدرى گفتن که در بعضى از مساجد پاکستان گفته مى شود از مکروهات است؟

جواب: شعارهایى که داراى محتواى صحیح و مذهبى بوده باشد مانعى ندارد به شرط این که مزاحمتى براى نمازگزاران تولید نکند و صداهایى که موجب وهن مسجد شود در آن نباشد.

 

سؤال: آیا زینت کردن مساجد و حسینیه ها جایز است؟

جواب: اگر تزیین به طلا یا با عکس موجودات زنده نباشد و جنبه اسراف نیز پیدا نکند اشکالى ندارد.

 

سؤال: آیا پختن غذا در ایام سوگواری در پشت بام مسجد جایز است؟

جواب: اگر ضرری به مسجد نزند و مزاحم نمازگزاران و همسایگان نباشد، اشکال ندارد؛ ولی غالباً مزاحم و زیان آور است.

 

سؤال: نماز خواندن در مساجدی که وهّابی ها در بعضی از مناطق شیعه نشین برای ضدّیت با شیعه می سازند، چه صورتی دارد؟

جواب: اگر نماز خواندن در آن جا باعث ترویج و تقویت وهابیت بشود اشکال دارد.

 

سؤال: برگزاری مجلس ترحیم اشرار و قاچاقچیانی که در درگیری کشته شده اند در مسجد چه صورتی دارد؟

جواب: اشکال دارد؛ ولی برگزاری ترحیم برای کسانی که با حدود شرعیه، یا قصاص یا انتحار از دنیا رفته اند مانعی ندارد.

 

سؤال: تزیین مساجد در مراسم اعیاد و تولد حضرات معصومین (علیهم السلام) با پرچم ها و عکس ها و کاغذهای رنگی و مانند آن چه حکمی دارد؟

جواب: اگر تزییناتی باشد که ذاتاً حلال است و مزاحم نمازگزاران و منافی احترام مسجد نباشد، اشکالی ندارد؛ ولی از آوردن عکس به مساجد خودداری شود.

 

سؤال: آیا قبول هدایای پادشاهان و دولت های همسایه - که غالباً نیت سوء دارند - برای مسجد جایز است؟

جواب: قبول هدایا مانعی ندارد؛ مگر این که اثر سوئی برای اسلام و مسلمین داشته باشد.

 

سؤال: مسجد قدیمی کوچکی در محله ما وجود دارد که دیگر ظرفیت جمعیت محله را ندارد و صاحبان زمین های اطراف آن حاضر نیستند جهت توسعه مسجد از زمین خودشان چشم بپوشند، لذا مردم در مکانی دورتر، مسجد وسیعی ساخته اند و آن مسجد قدیمی متروک شده است. وظیفه مردم نسبت به مسجد متروکه چیست؟

جواب: آن مسجد را باید حفظ کنند هر چند کمتر در آن نماز خوانده شود.

 

سؤال: از نظر احکام شرع، تغییر نام مسجد چه حکمی دارد؟ مثلا در جایی که بانی مسجد، نام خود را بر آن نهاده است، می توان نام آن مسجد را تغییر داد؟

جواب: هرگاه مسجد به نام شخص بانی یا افرادی مانند او بوده باشد و بخواهند آن را به نام امامان معصوم (علیهم السلام) یا شخصیت های معروف اسلامی تغییر بدهند، اشکالی ندارد؛ ولی بهتر آن است که نام بانی را به عنوان بناکننده، زیر نام مسجد بنویسند تا مردم برای او طلب مغفرت کنند ولی اگر بر فرض در وقف مسجد نام خاصی شرط شده، احتیاط حفظ آن نام است.

 

سؤال: آیا باز کردن درب مساجد در اوقات سه گانه نماز واجب است؟ در صورتی که خادم و هیئت امنا کوتاهی کنند چه باید کرد؟

جواب: باید در اوقات سه گانه، درهای مسجد باز باشد؛ مگر در مواردی که نمازگزاری در آن جا نباشد یا به خاطر خلوت بودن مفسده ای مترتب شود.

 

سؤال: آیا نمازخانه داخل هواپیما و قطار، حکم مسجد را دارد؟

جواب: چنین محلی حکم مسجد را ندارد؛ ولی وجود آن برای مسلمانان کار بسیار خوبی است.

 

سؤال: اگر برای خرید مسجد عده ای با هم پولی بگذارند و مکانی را به عنوان مسجد بخرند و در این بین کلاهبرداری صورت بگیرد، به طوری که پس از آن یک یا دو نفر اعلام کنند که راضی نیستند در آنجا نماز خوانده بشود . آیا نماز خواندن در این مسجد صحیح است؟ حکم این مسجد چیست ؟ یکی از شرکا راضی نیست تا پولش به او برگردانده نشده در این مسجد نماز خوانده بشود. آیا باز هم نماز خواندن اشکال ندارد؟

جواب: هرگاه زمین مسجد خریداری شده و در آن نماز خوانده اند، عدم رضایت بعضی از کسانی که پول داده اند تاثیری ندارد.

 

سؤال: برای تعمیر جاده و خیابان جدید آیا می توان مسجد را خراب و منهدم کرد؟ اگر خیابان موجود باشد آیا می توان برای گشاده و بزرگ کردن آن مسجد را خراب کرد؟

جواب: هیچ کدام جایز نیست.

 

سؤال: آیا مى شود از طبقه زیر ساختمان مسجد جهت استفاده هاى مطلوب براى مسجد مثل ساختن موتورخانه شوفاژ استفاده کرد؟

جواب: اشکال ندارد.

 

سؤال: اگر هیئت امناى مسجد یا حسینیه اى بگویند: «ما راضى به برگزارى کلاس قرآن در مسجد یا حسینیّه نیستیم» آیا رعایت نظر آنها لازم است؟

جواب: رعایت نظر آنها در این گونه موارد لازم نیست، ولى بهتر است هماهنگى برقرار گردد و در هر حال مزاحمتى براى نمازگزاران به وجود نیاید.

 

سؤال: مسجدی است در یکی از نقاط تجاری مشهد مقدس که با اذان نماز بلافاصله اقامه میشود. و بعضی از کسبه که به نماز جماعت نمیرسند و میخواهند به صورت فرادی نماز خود را اقامه نمایند و از سوی دیگر یکی از نمازگزاران بلافاصله بعد از اتمام نماز جماعت ظهر زیارت آل یاسین و بعد از نماز مغرب و عشاء زیارت عاشورا را میخواند، که همین باعث اعتراض دیگر نمازگزاران شده است و میگویند صدای ایشان باعث می شود که ما نمازمان را اشتباه نماییم و گاها بعضی ها میگویند حتی چند مرتبه نمازمان را شکسته ایم و توجیه کسی که دعا می خواند این است که دعا و یا زیارت بیش از یک ربع ساعت بیشتر طول نمی کشد، صبر کنند و بعد از اتمام دعا نماز خود را اقامه نمایند و چنانچه مستحضر هستید اگر در مسجد نماز را نخوانند (که خیلی از کسبه به خاطر همین مسئله به مسجد نمی آیند) نمازشان به آخر وقت موکول میشود، نظر حضرتعالی در باره این مسئله چه میباشد؟

جواب: هر کاری که مزاحمت برای نمازگزاران ایجاد کند باید ترک شود یا به صورتی انجام دهند که آهسته باشد و مزاحمتی ایجاد نکند زیرا مسجد در درجه اول برای نماز است.

 

سؤال: مسجدى است به نام مسجد قلعه با قدمت زیاد که در اثر مرور زمان و ازدیاد نسلهاى قدیم و جدید، در ایّام سال، مخصوصاً ماه مبارک رمضان، کشش و ظرفیّت نمازگزاران را ندارد؛ در جوار این مسجد خانه اى قدیمى بوده که مالک آن، آن را به مسجد اهداء نموده و مسجد مذکور توسعه پیدا کرده است، لازم به ذکر است در این مسجد اکثراً مجالس روضه خوانى و ذکر مصائب اهل بیت(علیهم السلام)خصوصاً در ایام محرّم و صفر برپا مى شود و هیئتى بنام هیئت چهارده معصوم(علیهم السلام) وابسته به مسجد در ایّام محرّم و صفر برنامه دارند؛ در قسمت غربى مسجد چهار صفّه و غرفه وجود دارد، آیا جایز است آن صفّه و غرفه ها را به صورت مجزّى به نام هیئت چهارده معصوم وقف و صیغه جارى کرد؟

جواب: صفّه ها و غرفه هاى مسجد متعلّق به خود مسجد است و نمى توان آن را وقف مجدّد کرد.

 

سؤال: اگر زمینى براى مسجد وقف شده باشد، آیا جایز است طبقه اوّل آن را حسینیّه و طبقه دوم را مسجد بنا کنند؟

جواب: هر دو طبقه حکم مسجد را پیدا مى کند؛ ولى عزادارى در آن اشکال ندارد؛ به شرط آن که مزاحم نماز نباشد.

 

سؤال: تعدادى از مساجد در افکار عامّه مردم از قداست بیشترى برخوردار است، مثل مسجد جمکران، سهله، کوفه و مانند آن؛ دلیل اهمّیّت این مساجد چیست؟

جواب: هر کدام از اینها، روایت خاصّى دارد که دلالت بر اهمّیّت و قداست فوق العاده آن مى کند.

 

سؤال: آیا در ثواب نماز جماعت، بین مسجد پیامبر(صلى الله علیه وآله) در مدینه و مساجد اطراف، تفاوتى وجود دارد؟

مسلّماً نماز در مسجدالنّبى(صلى الله علیه وآله) افضل است.

 

سؤال: از قدیم حایلى مثل پرده بین زنان و مردان بوده و اکنون عدّه اى مى گویند پرده و دیوار بین زنان و مردان در حال نماز خواندن و موعظه کردن لزومى ندارد، نظر شما چیست؟

جواب: اگر صفوف زنان پشت سر مردان باشد پرده لازم نیست ولى اگر در کنار هم باشد احتیاط واجب نصب پرده است.

 

سؤال: چرا برنامه هاى مسجد را در حسینیّه و برنامه هاى حسینیّه را در مسجد نمى توان انجام داد؟ چون در صورت جواز مى توانیم یکى از این دو را داشته باشیم تا از اسراف از نظر زمین و مخارج ساختن جلوگیرى شود.

جواب: مسجد محدودّیتى براى زنان و گاه براى مردان دارد و در حسینیّه آزادى بیشترى وجود دارد، البتّه ثواب نماز در مسجد نسبت به حسینیّه بسیار تفاوت دارد و همین امر سبب تأسیس دو بنا شده است.

 

سؤال: شخص سرمایه دارى یک مسجد را حدود پانزده سال قبل بنا کرده است و فعلا آن مسجد درست و تکمیل شده است و قسمتى از مسجد پایگاه نیروى مقاومت بسیج مى باشد. بانى مسجد راضى نیست که پایگاه بسیج در قسمتى از آن مسجد باشد در حالى که پایگاه براى امنیّت آن محل زحمت زیادى مى کشد آیا نمازخواندن و فعالیتهایى که در آن جا صورت مى گیرد صحیح است؟

جواب: چنانچه کارهاى فرهنگى مثبت اسلامى انجام دهند و مزاحمتى براى نمازگزاران نداشته باشند جایز است و رضایت بانى اصلى شرط نیست.

 

سؤال: مساجدى که در خیابانها واقع مى شود و همچنین مساجدى که در بیابانها و قراى متروکه واقع شده و به هیچوجه براى نماز قابل استفاده نیست و گاه مرکزى براى حیوانات نجس و آلودگیهاى دیگر مى شود حکمش چیست؟

جواب: در مورد مساجدى که در خیابان افتاده امید باز گشتى در آن نیست هم حکم مسجد بودن زایل مى شود و هم حکم وقف بودن و شخصى که چنین کرده باید معادل ثمن آن را صرف ساختن مسجد دیگر یا تعمیر سایر مساجد کند و در حقیقت از قبیل اتلاف عین مال است ولى تا ضرورت فوق العاده شدیدى نباشد تخریب مسجد به هیچوجه جایز نیست و در مورد مساجد متروکه در بیابانها و قراى متروکه باید آنها را طورى محفوظ کرد که هتک و بى احترامى نسبت به آنها نشود.

 

سؤال: منظور از مسجد جامع که می شود در آن اعتکاف کرد چیست؟ آیا حتماً باید دارای این نام باشد؟ و یا مسجدی که همه‌ی اقشار در آن حضور می‌یابند هر چند به نام دیگری مانند مسجد النبی باشد نیز مسجد جامع است؟

جواب: اسم مسجد جامع شرط نیست منظور مسجدی است که از تمام نقاط شهر در آن حضور می یابند به خلاف مسجد محله و بازار که مخصوص عده خاصی است.

 

سؤال: نماز خواندن در مساجدی که وهّابی ها در بعضی از مناطق شیعه نشین برای ضدّیت با شیعه می سازند، چه صورتی دارد؟

جواب: اگر نماز خواندن در آن جا باعث ترویج و تقویت وهابیت بشود اشکال دارد.

 

آیا در ساختن مسجد رضایت همسایگان شرط مى باشد؟

جواب: رضایت آنها شرط نیست ولى نباید ایجاد مزاحمت براى آنها بشود مثلا بلندگوى مسجد یا پارک ماشینها در اطراف مسجد نباید مزاحم همسایه ها باشد.

 

سؤال: در یکى از روستاهاى لارستان به نام شرقویه یک حمّام قدیمى بوده که حدود بیست سال است مورد استفاده قرار نگرفته بود یکى از مؤمنین آن را خراب کرده و اکنون به صورت زمین مى باشد چنانچه اجازه بفرمایید چون در حریم مسجد جامع روستاى مذکور قرار گرفته مقدارى از این زمین براى احداث توالت و دستشویى براى مسجد و بقیّه، راه عبور مردم گردد؟

جواب: چنانچه امیدى براى تجدید بناى آن نیست و همچنین نیاز به حمّام دیگرى در آن آبادى نمى باشد که این زمین را بفروشند و صرف آن کنند، در این صورت مى توانید طبق آنچه نوشته اید عمل نمایید.

 

سؤال: اگر با وام بانک زمینى را براى احداث مسجد بخرند اقساط وام پرداخت نشود آیا بانک مى تواند براى استیفاى وام خود در زمین مسجد تصرف نماید؟

جواب: بانک حق ندارد زمین را به ملک خود درآورد، تنها حق مطالبه وام خود را دارد، مگر این که در وام شرط شده باشد که اگر اقساط پرداخت نشود زمین را در اختیار بانک بگذارند، در ضمن باید توجّه داشته باشید که وام باید طبق عقود شرعیّه باشد نه وام توأم با ربا.

 

سؤال: آیا تخریب مسجد قریه متروکه جایز است؟

جواب: تخریب مسجد جایز نیست امّا اگر خودش خراب شود مصالح آن را مى توان به مسجد آن قریه یا قریه دیگر منتقل نمود.

 

سؤال: ایجاد شبستان بخصوص در طرف قبله در مسجدى که شبستان نداشته باشد چه صورت دارد؟

جواب: در صورت نیاز اشکالى ندارد.

 

سؤال: اگر مسجدى چند متر بالاتر از زمین واقع شده باشد و زیر زمین هم نداشته باشد آیا مى توانند زیر مسجد را مغازه درست کرده و سرقفلى آن را بفروشند و خرج مسجد بکنند؟

جواب: جایز نیست ولى اگر واقف از اوّل این کار را مى کرد جایز بود ولى اگر این کار براى مرافق مسجد مانند کتابخانه و غیر آن انجام گیرد مانعى ندارد.

 

سؤال: اگر دو مسجد کنار هم و چسبیده به هم بنا کنند یک مسجد تابستانى و یک مسجد زمستانى و مسجد زمستانى به علّت کوچک بودن در مواقع ضرورى از جمله ماه محرم جوابگوى مردم نباشد آیا مى توانند از مسجد تابستانى جزء مسجد زمستانى کرده و دیوار را عقب بکشند؟

جواب: اشکال دارد، ولى مى توانید دربى از یک مسجد به دیگرى باز کنید.

 

سؤال: اگر مسجد دربى داشته باشد که مردم از آن رفت و آمد مى کنند و در مواقعى مثل ماه محرّم که خانمها نیز مسجد مى روند نیاز به درب دیگرى هم باشد آیا مى توانند درب دیگرى نیز از یک طرف مسجد بگذارند تا در مواقع ضرورى از آن استفاده بکنند و بعد از رفع نیاز باز از همان درب اوّل رفت و آمد بکنند؟

جواب: اشکالى ندارد.

 

سؤال: اگر مسجد نیاز به آبدارخانه داشته باشد و آشپزخانه مسجد کوچک باشد آیا مى توان از خود مسجد، آبدارخانه درست کرد و آشپزخانه را بزرگ کرد؟

جواب: اگر مزاحم نمازگزاران نباشد و جا را بر آنها تنگ نکند و از نیازهاى مسجد محسوب شود اشکالى ندارد.

 

سؤال: مسجدى در حدود ٦٠ یا ٧٠ سال پیش ساخته شده ولى از نظر مکانى در جاى مناسب نیست یعنى در زمستان به قدرى سرد است که مردم محله قدرت رفتن به مسجد و نمازخواندن را ندارند این مسجد در نزدیک زمین فردى است که خودش فوت کرده اما فرزندان او ادّعا دارند که مسجد به زور اربابان محل ساخته شده در حالى که آنها زمینهاى اطراف مسجد و زمین خود مسجد را که زمین موات بوده احیا کرده اند، به طورى که تا نزدیک درب مسجد زمین کشاورزى درست کرده اند به همین جهت مردم محل مدتى است که در یک جاى مناسب مسجد دیگرى ساخته اند و مسجد قبل به مخروبه تبدیل شده، تکلیف مردم در این زمینه چیست؟ آیا مى توانند مسجد را خراب کنند و جاى آن را درخت بکارند و حاصل آن درختان را مصرف مسجد جدید بکنند در ضمن تعداد مردم این محل زیاد نیست که دو مسجد داشته باشند؟

جواب: مسجد را نمى توان خراب کرد ولى اگر خودش خراب شود و مصالح آن در معرض خطر باشد مى توان آن را در مسجد دیگر مصرف کرد و اگر خراب شد و زمین آن به هیچوجه قابل استفاده نبود استفاده از آن زمین به نفع مسجد دیگر اشکالى ندارد و قول مالکین اطراف زمین بدون مدرک شرعى پذیرفته نیست.

 

سؤال: مسجدى در حدود ٦٠ یا ٧٠ سال پیش ساخته شده ولى از نظر مکانى در جاى مناسب نیست یعنى در زمستان به قدرى سرد است که مردم محله قدرت رفتن به مسجد و نمازخواندن را ندارند این مسجد در نزدیک زمین فردى است که خودش فوت کرده اما فرزندان او ادّعا دارند که مسجد به زور اربابان محل ساخته شده در حالى که آنها زمینهاى اطراف مسجد و زمین خود مسجد را که زمین موات بوده احیا کرده اند، به طورى که تا نزدیک درب مسجد زمین کشاورزى درست کرده اند به همین جهت مردم محل مدتى است که در یک جاى مناسب مسجد دیگرى ساخته اند و مسجد قبل به مخروبه تبدیل شده، تکلیف مردم در این زمینه چیست؟ آیا مى توانند مسجد را خراب کنند و جاى آن را درخت بکارند و حاصل آن درختان را مصرف مسجد جدید بکنند در ضمن تعداد مردم این محل زیاد نیست که دو مسجد داشته باشند؟

جواب: مسجد را نمى توان خراب کرد ولى اگر خودش خراب شود و مصالح آن در معرض خطر باشد مى توان آن را در مسجد دیگر مصرف کرد و اگر خراب شد و زمین آن به هیچوجه قابل استفاده نبود استفاده از آن زمین به نفع مسجد دیگر اشکالى ندارد و قول مالکین اطراف زمین بدون مدرک شرعى پذیرفته نیست.

 

سؤال: آیا اعضاى هیأت امناى مسجد مى توانند براى تعمیر مسجد و سایر تصرّفات بدون اجازه متولّى اقدام کنند؟

جواب: احتیاط آن است که از متولّى اجازه بگیرند ولى اگر متولّى نسبت به مصالح مسجد مخالفت یا بى اعتنایى کند از حاکم شرع اجازه بگیرند.

 

سؤال: آیا مى توان زیرزمین متروکه مسجدى که هیچ استفاده اى از آن نمى شود را اجاره داد، و در آمد آن را صرف هزینه هاى مسجد کرد؟

جواب: جایز نیست.

 

سؤال: مقرّر گردید با تخریب و توسعه و تبدیل به احسن مسجدى که از نظر ساختمان عمر مفید خود را سپرى کرده، مصلاّى شهر ما احداث گردد. لطفاً به سؤالات زیر پاسخ دهید.

الف) آیا حکم مسجد سابق در طبقات فوقانى یا تحتانى بناى جدید هم جارى است؟ آیا مى توان فضاى فوقانى آن بخش از شبستان جدید که جایگزین شبستان قدیم مى گردد را به استفاده جدیدى نظیر کتابخانه، کلاس آموزش و امثال آن اختصاص داد؟

ب) در بناى جدید ضرورت دارد بخش کمى از شبستان قدیم براى تعریض دیوارها، یا احداث ستون، یا مأذنه (گلدسته)، یا محل ایراد خطبه اختصاص داده شود. آیا این تصرّفات جایز است؟

جواب:

الف) احکام مسجد درباره آنچه روى زمین سابق ساخته مى شود، جارى است، ولى اگر زمین هایى اضافه گردد، تابع صیغه وقف جدید است; و امّا ساختن کتابخانه و مانند آن در صورتى که مزاحمتى با نمازگزاران نداشته باشد، اشکالى ندارد

ب) این گونه تصرّفات، که مزاحمتى با نمازگزاران ندارد، مانعى ندارد.

 

سؤال: مسجد محمّدیه واقع در سه راه موزه قم در طرح توسعه حرم مطهر حضرت معصومه(علیها السلام) قرار گرفته است. این اداره ناچار به واگذارى و تخریب ساختمان موجود مسجد و بازسازى مجدّد آن در دو طبقه به صورت هماهنگ با طرح حرم مى باشد. در این واگذارى به صورت کتبى شرط شده که در هر حال محدوده مسجد به عنوان مسجدیّت، باید براى همیشه ثابت و مشخّص بوده باشد. نظر حضرتعالى در این مورد چیست؟

جواب: در صورتى که مطمئن باشید مسجد مجدّداً بازسازى مى شود، و چیزى از آن کم و کاست نمى گردد، و بلایى که بر سر بعضى از مساجد آوردند بر سر آن نمى آورند، تخریب و بازسازى آن اشکالى ندارد.

 

سؤال: براى بهبود عبور و مرور بر اساس طرح تفصیلى شهر، شهردارىِ محلّ، اصرار بر عقب نشینى دیوار قبلى شبستان مسجد ـ در حدود نیم متر ـ دارد، در این مورد چه مى فرمایید؟

جواب: تا مجبور نشوید، عقب نشینى نکنید.

 

سؤال: مسجدى در محلّه ما وجود دارد که سابقاً حمّامى در جلوى آن قرار داشت، و بین حمّام و مسجد، کوچه اى فاصله شده بود. بر اثر مخروبه شدن حمّام و توسعه خیابان و احداث میدان، حمّام جزء خیابان شده و کوچه، جلوى مسجد و کنار میدان قرار گرفته است. از آنجا که این کوچه فعلا هیچ استفاده اى جز براى مسجد ندارد، قرار شد در صورت مجاز بودن، جهت نما و کفشدارى مسجد از آن استفاده شود. زمین مذکور متعلّق به افرادى است که به جهت خروج از کشور، یا عدم حیات مالکین اصلى و تعدّد ورثه تحصیل رضایت همگى آنها میسّر نیست. از طرفى زمین مسجد و حمّام سابق و کوچه، با رضایت خودشان و براى استفاده عموم ساخته شده بود. با توجّه به شرح بالا، الحاق کوچه به مسجد چه حکمى دارد؟

جواب: در صورتى که کوچه مزبور در حال حاضر هیچ استفاده اى براى عبور و مرور ندارد و میدان و خیابان، مشکل عبور و مرور را کاملا حلّ مى کند، و همان طور که نوشته اید، تنها فایده کوچه سابق این است که براى مسجد مورد استفاده قرار گیرد، در چنین شرایطى مانعى ندارد که از آن به نفع مسجد استفاده کنند.

 

سؤال: زمینى وقف مسجد شده، و طبق معمول قسمتى از آن تبدیل به حیاط، توالت و آبدارخانه، و قسمتى دیگر تبدیل به مسجد شده است، ولى به علّت تجدید بناء مقدارى از شبستان مسجد جزء حیاط شده یا بالعکس، آیا اشکال دارد؟

جواب: در صورتى که این کار به نفع مسجد و نمازگزاران بوده باشد اشکالى ندارد.

 

سؤال: مسجد کوچکى در فاصله ٢٠ الى ٣٠ مترى مسجد جامع قرار دارد که قبلاً داراى سقف و درب بوده و در تنگى وقت از آن استفاده مى شده است، اخیراً در اثر مرور زمان و عدم توجّه، به حالت مخروبه درآمده، و احتمالاً قسمتى از این مسجد در طرح خیابان و تعریض راه قرار مى گیرد، مضافاً به این که مورد بى احترامى از طرف بچّه هاى غیر ممیّز قرار مى گیرد، آیا جایز است مسجد مذکور نوسازى شود و به عنوان انبار مسجد جدید مورد استفاده قرار گیرد، یا باید به حالت مسجد برگردد؟ لازم به ذکر است که اگر به حالت مسجد برگردد، کمتر کسى در آن نماز مى گزارد؛ چون در چند قدمى آن، مسجد جامع محل مى باشد.

جواب: آن را طورى بسازید که هم قابل استفاده براى نمازگزاران باشد و اگر هم کسى حاضر به نماز در آن نبود بتوانند به عنوان انبار مسجد مجاور از آن استفاده کنند.

 

سؤال: مسجدى در تهران با بیش از ٤٠ سال سابقه ساخت و عدم رعایت اصول فنّى ساختمان سازى وجود دارد که طبق نظر کارشناسان ساختمانى، فاقد مقاومت لازم در برابر حوادث احتمالى است و با توجّه به عدم وجود امکانات تأسیساتى در حال حاضر به هیچ وجه قابل استفاده براى نماز و فعّالیت هاى فرهنگى و مذهبى و کلاسهاى درسى و مانند آن نمى باشد. در نهایت اکثر اهالى مؤمن و متدیّن نمازگزار و هیأت امناى محترم، با بررسیهاى همه جانبه تصمیم به تخریب و ساخت مجدّد با طرّاحى مطلوب گرفته اند. استدعا داریم در موارد ذیل راهنمایى لازم را بفرمائید. الف: تخریب بناى موجود با توجّه به موارد فوق چه حکمى دارد؟ ب: مجوّز دفع ضایعات ساختمانى و فروش بعضى اقلام که نمى توان در مسجد جدید استفاده نمود و صرف درآمد حاصل از فروش آن در ساختمان جدید مسجد را صادر بفرمائید.

جواب: در فرض مسأله تخریب و تجدید بناى این مسجد مانعى ندارد؛ بلکه کار بسیار خوبى است. اگر ضایعات مربوطه در مساجد دیگر قابل استفاده نباشد، مجاز هستید آن را به فروش رسانده در همان مسجد مصرف کنید.

 

سؤال: مسجدى است در یکى از شهرها، که جهت اقامه نماز جماعت و برگزارى مجالس دینى، مخصوصاً در ماه مبارک رمضان مشکلاتى براى مؤمنین دارد. پشت مسجد باغچه اى در حدود دویست متر وجود دارد، که گویا در قدیم مردم مراجعات خود را در همین مکان نزد عالم محل مى بردند؛ به همین جهت محکمه نامیده شده است، امّا وقفنامه خاصّى ندارد، چند سال پیش شخصى یک نهال گردو در همین زمین کاشته است که الان سالى حدود چند هزار دانه گردو دارد، آن شخص نهال گردو را وقف نکرده، بلکه فقط جهت نیل به ثواب این کار را کرده است و اکنون که نیاز به توسعه مسجد است، لازم است درخت گردو قطع و آن زمین ضمیمه مسجد گردد، آیا اجازه مى فرمائید درخت گردو قطع و زمین محکمه ملحق به مسجد گردد؟

جواب: چنانچه باغچه متعلّق به مسجد است و توسعه مسجد براى نمازگزاران لازم مى باشد، قطع درخت مزبور اشکال ندارد.

 

سؤال: مسجدى است در یکى از شهرها، که جهت اقامه نماز جماعت و برگزارى مجالس دینى، مخصوصاً در ماه مبارک رمضان مشکلاتى براى مؤمنین دارد. پشت مسجد باغچه اى در حدود دویست متر وجود دارد، که گویا در قدیم مردم مراجعات خود را در همین مکان نزد عالم محل مى بردند؛ به همین جهت محکمه نامیده شده است، امّا وقفنامه خاصّى ندارد، چند سال پیش شخصى یک نهال گردو در همین زمین کاشته است که الان سالى حدود چند هزار دانه گردو دارد، آن شخص نهال گردو را وقف نکرده، بلکه فقط جهت نیل به ثواب این کار را کرده است و اکنون که نیاز به توسعه مسجد است، لازم است درخت گردو قطع و آن زمین ضمیمه مسجد گردد، آیا اجازه مى فرمائید درخت گردو قطع و زمین محکمه ملحق به مسجد گردد؟

جواب: چنانچه باغچه متعلّق به مسجد است و توسعه مسجد براى نمازگزاران لازم مى باشد، قطع درخت مزبور اشکال ندارد.

 

سؤال: مسجدى است در منطقه راوند کاشان که مدّتهاست مؤمنین در آن اقامه نماز مى کنند؛ در کنار آن کوچه اى قرار دارد که مربوط به بهدارى است و این کوچه احتیاج ضرورى به تعریض دارد، فعلاً هم مسجد تخریب شده تا تجدید بنا شود و از نظر نقشه شهردارى چهار متر عقب نشینى دارد. مستدعى است بفرمائید از نظر حکم شارع مقدّس آیا شهردارى مجاز به تعریض مى باشد؟

جواب: تصرّف در مسجد براى این گونه امور جایز نیست، مگر این که واقعاً ضرورتى ایجاب کند و شهردارى عوض آن را بدهد و صرف مسجد شود.

 

سؤال: خیّرى قطعه زمینى به نام مسجد اهداء نموده است؛ ولى نظر خویش را در مورد احداث سرویس بهداشتى، ایوان، چایخانه، حیاط و آشپزخانه بیان نکرده است، آیا مى شود در موقوفه فوق موارد بالا را احداث نمود؟

جواب: اگر این امور مورد نیاز مسجد است و در عرف محل جزء لوازم مسجد محسوب مى شود، مانعى ندارد.

 

سؤال: مسجد ما، به علّت قدمت بنا، رو به خرابى است. بدین جهت اهالى مى خواهند ساختمان آن را تجدید بنا کنند. بدین منظور، لازم است زمین مسجد به مقدار پنج متر، خاک بردارى شود، اگر این خاکها دور ریخته شود، اشکال دارد؟

جواب: چنانچه آن مسجد یا مساجد دیگر احتیاجى به آن خاک ندارند، و قابل فروش هم نیست، دور ریختن آن مانعى ندارد.

 

سؤال: با توجّه به وجود متولّى منصوص، افراد خیّر بدون حضور و اجازه ایشان دست به تغییر بنا و ساختمان سازى نموده اند. نمازگزاردن در محلّ جدید مسجد چه حکمى دارد؟

جواب: باید در این گونه موارد با اجازه متولّى محترم کار کنند; ولى اگر برخلاف آن کارى انجام شده، ضررى به نماز خواندن در مسجد و حتّى ساختمانهاى جدید نمى رساند.

 

سؤال: شخصی زمینی را برای مسجد واگذار می کند و آن را از زمین های خودش جدا می سازد، سپس مرحوم می شود. بعد که زمین را مسجد می سازند مقداری از آن را شبستان و مقداری از آن زمین را دستشویی درست می کنند. ساختن دستشویی در آن زمین چه حکمی دارد؟

جواب: ساختن دستشویی در آن جا اشکال ندارد و منظور واقف، مسجد و لوازم مسجد بوده است.

 

سؤال: مسجد جامع قدیمی در روستای ما وجود دارد که به وسیله خودیاری مردم ساخته شده است ولی از آن جا که بنای درستی نداشته و کوچک بوده فردی خیّر قسمتی از شبستان را که جزء نمازخانه است خراب نموده و می خواهد مسجد را وسعت دهد. او تصمیم دارد یک زیرزمین از همین قسمت گرفته و در آن سالن اجتماعات فرهنگی برای جوانان بسازد، در ضمن قسمت بالای زیرزمین یعنی طبقه همکف جزء نمازخانه شبستان است. آیا در قسمت زیرزمین می توان سالن فرهنگی و سرویس دستشویی ساخت؟

جواب: ساختن محلی در زیرزمین مسجد برای کارهای فرهنگی اسلامی و یا وضوخانه مانعی ندارد ولی ساختن توالت در آنجا جایز نیست مگر این که از ابتدای تاسیس مسجد و به هنگام وقف آن، چنین امری در نظر بوده باشد.

 

سؤال: یکی از روحانیون اصفهان بر روی بعضی از قبور تخت فولاد مشغول ساختن مسجد است و برای ساخت مسجد مذکور، قبور بعضی از علمای بزرگ قریه خوراسگان را نیز صاف نموده است. آیا نماز خواندن در چنین مسجدی صحیح است؟

جواب: در صورتی می توان قبرستان را تبدیل به مسجد کرد که در حال حاضر به هیچ وجه اجازه دفن در آن جا ندهند و ساختن مسجد موجب نبش قبر، مخصوصاً قبور علما نشود؛ ولی نماز خواندن در آن مسجد به هر حال جایز است.

 

سؤال: آیا ساخت مساجد با انگیزه های محلی و طیفی و سیاسی در نزدیک یکدیگر جایز است؟

جواب: ساختن مساجد نزدیک یکدیگر کار خوبی نیست و باید نیازها را در نظر بگیرند و از کشانیدن اختلافات به مساجد خودداری کنند.

 

سؤال: آیا ساخت مناره و گلدسته برای مسجد ضروری است؟

جواب: ضروری نیست ولی اگر باعث شکوه مسجد شود کار خوبی است.

 

سؤال: اگر زمینى غصبى به مرور ایّام به صورت مسجد درآمده باشد، آیا مى توان بالاى آن، طبقات دیگرى ساخت؟ مثلا در طبقه اوّل ساختمان مسکونى، و در دوّم کتابخانه عمومى، و در طبقه سوّم درمانگاه ساخت؟

جواب: هرگاه زمین به طور یقین غصبى باشد، هیچ یک از این تصرّفات درست نیست.

 

سؤال: آیا حسینه تولیت بردار است؟

جواب: در صورتی که اموالی داشته باشد تولیت بردار است.

 

سؤال: آیا مشورت کردن و جلب موافقت امام جماعت و متولّی مسجد در امور تبلیغی که در مسجد انجام می شود لازم است؟ و اگر مشورت نشود و یا موافقت آن ها جلب نشود، موجب هتک حرمت آن هاست؟

جواب: در صورتی که تبلیغ مناسب مسجد باشد و مزاحم نمازگزاران نباشد، مشورت لازم نیست؛ ولی بهتر است که در این امور به امام مسجد احترام بگذارند و با او مشورت شود.

 

سؤال: مبالغى پول جهت ساختمان و تعمیر مسجدى جمع آورى شده که پس از مصارف لازمه، مقدارى از آن پول ها موجود و در اختیار شخص امینى است، مسجد در حال حاضر احتیاج ندارد؛ ولى بعدها احتیاج بیشترى خواهد داشت. الف: آیا مى شود با آن پول معامله انجام داد و سود آن براى مسجد باشد؟ ب: آیا اجازه مى فرمائید آن پول در یکى از صندوق هاى قرض الحسنه، جهت رفع احتیاجات مؤمنین، قرار گیرد؟ ج: آیا مى شود پول مزبور را در بانکى به حساب سپرده بلند مدّت یا کوتاه مدّت سپرد؟ د: امام جماعتى در آن مسجد در تمام ایّام سال و ماه رمضان بدون چشم داشتى نماز جماعت مى خواند و مسئله مى گوید و مردم را ارشاد مى کند و مسجد عایدات دیگرى ندارد، آیا جایز است مبالغى از آن پول را به امام جماعت داد؟

جواب: مصرف کردن این پول تنها در صورتى جایز است که رضایتِ دهندگان پول نسبت به آن جلب شود؛ ولى حفظ آن در صندوق قرض الحسنه یا سپرده بانکى براى آینده مانعى ندارد.

 

سؤال: به نظر حضرتعالى جهت رشد و استفاده بهینه از مساجد، هیئت اُمناء باید چه شرایطى داشته باشند؟

جواب: باید افرادى متدیّن، خوش نام، مدیر و مدبّر باشند، و بتوانند امور مسجد را به بهترین وجهى اداره کنند.

 

سؤال: هیئت امناء مسجد چگونه انتخاب مى شوند؟

جواب: مردم آن محلّ و امام جماعت مسجد مى توانند با اجازه حاکم شرع، هیئت امنائى از افراد صالح، براى تمشیت امور مسجد انتخاب کنند.

 

سؤال: آیا سازندگان و بانیان مسجد مى توانند مانع فعالیتهاى فرهنگى، دینى در مسجد شوند؟ و آیا امام جماعت مى تواند در امر تعیین هیأت امناء یا برکنارى آنها دخالت نماید؟

جواب: پس از تحقّق وقف مسجد کلیّه کارهائى که موجب تقویت برنامه مسجد و مراسم نماز و نشر حقایق تشیّع در آن است، احتیاج به اجازه دیگران حتّى واقف یا متولّى ندارد، همچنین نماز و اقامه جماعت؛ و اگر هیئت امناء از طرف واقف یا واقفین براى حفظ مسجد و اموال آن تعیین شده اند، کسى نمى تواند آنها را عزل کند.

 

سؤال: حدود اختیارات امام جماعت، هیئت امناء، متولّى و واقف مسجد را مشخص فرمائید، تا در کارهاى یکدیگر تداخل نکنند و از بروز اختلاف جلوگیرى شود.

جواب: مسجد تعلّق به همه مسلمانان دارد، و کسى نمى تواند محدودیّتى در آن قائل شود، و اگر حفظ مسجد و نگهدارى اموال و نظم برنامه هاى آن احتیاج به مدیرانى دارد، هیئتى از طرف حاکم شرع براى این کار تعیین مى شود.

 

سؤال: متولّى مسجد داراى چه مسؤولیّتى است؟ و در قبال مسجد چه وظایفى دارد؟ آیا اداره مسجد و برنامه هاى آن به عهده متولّى است، یا هیئت امناى مسجد این مسؤولیّتها را به عهده دارد؟

جواب: وظیفه متولّى آن است که اگر مسجد موقوفاتى دارد، آنها را حفظ نموده، و صرف مسجد کند، و بقیّه امور مربوط به نمازگزاران است.

سؤال: اگر هیئت امناى مسجد یا حسینیه اى بگویند: «ما راضى به برگزارى کلاس قرآن در مسجد یا حسینیّه نیستیم» آیا رعایت نظر آنها لازم است؟

جواب: رعایت نظر آنها در این گونه موارد لازم نیست، ولى بهتر است هماهنگى برقرار گردد و در هر حال مزاحمتى براى نمازگزاران به وجود نیاید.

 

سؤال:

1. درآمد مسجدی که از مخارج آن بیشتر است را در چه راهی میتوان استفاده کرد؟
2. آیا برگزاری مسابقه حفظ یا قرائت قرآن در شهر و پرداخت هزینه های آن از قبیل تبلیغات، مسابقه و یا اعطای جوایز به ممتازین البته به نام مسجد و در خود مسجد مجاز است؟
3. آیا میتوان مثلا به اشخاصی که نیازمند هستند به صورت قرضی یا بلا عوض کمک نمود؟

جواب: در درجه اول این درآمدها را برای برنامه های فرهنگی و جوایز آن در خود مسجد صرف نمایید و سپس می توانید برای افراد نیازمندی که به مسجد رفت و آمد دارند هزینه نمایید.

 

سؤال: آیا جمع آورى پول در مساجد، جهت امام جماعت یا بناء مسجد یا غیر اینها، جایز است؟ مورد مصرف آن چیست؟

جواب: در صورتى که به صورت آبرومندانه باشد اشکالى ندارد و طبق وکالتى که مردم داده اند در مصارفش صرف کنید.

 

سؤال: اشخاصى، مقدارى از شبستان داخل مسجد را در یکى از شهرستانها به صورت مغازه مانندى درآورده و از آن براى نوارفروشى و کتابفروشى استفاده مى نمایند، آیا انجام چنین کارى در مسجد از نظر شرعى صحیح است؟

جواب: هرگاه این کارها داخل مسجد باشد و در طریق نشر فرهنگ اسلامى قرار گیرد و کمک به اهداف مسجد کند و مزاحم نمازگزاران نباشد مانعى ندارد، و اگر آن را از مسجد جدا کرده و محلّ کسب و کار قرار داده اند جایز نیست و باید آن را بازگردانند.

 

سؤال: آیا وسایلى را که متعلّق به مسجد است ولى مورد نیاز نیست، مى توان فروخت و پول آن را خرج مسجد کرد؟

جواب: چنانچه آن وسایل مورد نیاز نباشد بفروشید و صرف همان مسجد کنید زیرا در این گونه موارد آنچه اقرب به نظر واقف یا باذل است صرف در همان مسجد است و اگر آن مسجد احتیاج ندارد مى توانید در سایر مساجد صرف کنید.

 

سؤال: پولهاى ختم و فاتحه خوانى باید به چه مصرفى برسد؟ آیا خادم هم حقّى دارد؟

جواب: پولهاى ختم و فاتحه خوانى باید زیر نظر متولّى یا امام جماعت (هرکدام که نظارت بر این کار دارند) صرف مصالح مسجد گردد. خادم مسجد نیز مى تواند به مقدار متعارف با نظر آنها مصرف کند ولى توجّه داشته باشید پولى در مقابل استفاده از مسجد نمى توان گرفت مگر این که افراد با رضایت خود چیزى بدهند و یا در برابر خدماتى که انجام مى شود بگیرند.

 

سؤال: اگر مسجدى فرش یا لوازم اضافى داشته باشد آیا در صورت نیاز نداشتن مساجد دیگر، مى توانند به مستحق بدهند؟

جواب: جایز نیست ولى مى توان آن را فروخت و در نیازمندیهاى مشابه آن مسجد مصرف کرد.

 

سؤال: در بعضى از مساجد شهر اردکان تعدادى قرآن خطّى و حزب قرآن مجید وجود دارد که اکثر آنها خراب و ناقص گردیده و بقیّه در حال از بین رفتن است و حتى ممکن است به سرقت برود آیا جایز است که به عنوان امانت به نام همان مسجد در موزه اردکان نگهدارى شود؟

جواب: اگر در مسجد قابل استفاده نیست یا در حال از بین رفتن است مى توان آن را تبدیل به احسن کرد یعنى به موزه یا غیرموزه بفروشند و به جاى آن قرآن نو خریدارى کنند و وقف آن مسجد کنند.

 

سؤال: آیا وقف کردن اجناسى که احتمال سرقت آن زیاد است، و همین امر سبب مى شود که اغلب اوقات درِ مسجد بسته باشد، صحیح است؟

جواب: چنین وقفى اشکال ندارد; و وظیفه مردم آن است که از آن مواظبت کنند.

 

سؤال: فروختن برخى از اجناس، که مورد نیاز مسجد نیست، یا امروزه استفاده از چنان وسایلى متعارف نمى باشد، و در مساجد دیگر نیز به همین جهت قابل استفاده نیست (مانند فرش کهنه، یا بخارى نفت سوز) چه حکمى دارد؟

جواب: در فرض مسأله فروختن آن اجناس و تهیّه اجناس مورد لزوم مانعى ندارد; ولى اولویّت با اجناس مشابه است (مثلا فرش نو به جاى فرش کهنه)

 

سؤال: فرش یا وسیله دیگرى از مسجد، که از ارزش بسیار بالایى برخوردار است، اگر مورد استفاده قرار گیرد، در مدّت بسیار کوتاهى ارزش آن به مقدار زیادى کاهش مى یابد، در صورتى که فروش آن به نفع مسجد باشد، آیا فروش آن جایز است؟

جواب: در فرض مسأله، فروش آن اشکالى ندارد، و مانند مسأله قبل عمل شود.

 

سؤال: فرش یا وسیله دیگرى از مسجد، که از ارزش بسیار بالایى برخوردار است، اگر مورد استفاده قرار گیرد، در مدّت بسیار کوتاهى ارزش آن به مقدار زیادى کاهش مى یابد، در صورتى که فروش آن به نفع مسجد باشد، آیا فروش آن جایز است؟

جواب: در فرض مسأله، فروش آن اشکالى ندارد، و مانند مسأله قبل عمل شود.

 

سؤال: فروش فرشهاى مسجد که داراى اندازه هاى متفاوت و رنگهاى مختلف است، به منظور یک نواخت کردن آنها و ایجاد جذّابیّت بیشتر، که در نهایت سبب جذب افراد بیشترى به مسجد خواهد شد، چه حکمى دارد؟

جواب: اگر فرشها وقف مسجد باشند، چنین کارى جایز نیست، چون ضرورتى ندارد. ولى اگر ملک مسجد باشد، این کار مانعى ندارد. (ملک مسجد مانند وسایلى که از درآمد موقوفه و مانند آن خریدارى مى شود)

 

سؤال: امام جماعتى از منزل موقوفه مسجد در طول سالیان حضورش در آن مسجد، استفاده نموده است، در حالى که خود، صاحب منزل شخصى مى باشد. آیا مى تواند پس از ترکِ منزلِ مسجد، و انتقال به منزل شخصى خویش، این منزل موقوفه را به شخص ثالثى اجاره داده و خود، مال الاجاره را تملّک کند؟

جواب: چنانچه منزل براى سکونت امام جماعت مسجد ساخته شده، اجاره آن جائز نیست; مگر آن که امام جماعت از آن استفاده نکند و بلا مصرف بماند; در این صورت مى توان آن را اجاره داد و مال الاجاره آن را صرف نیازهاى مسجد کرد، و اگر امام جماعت ناچار است در جاى دیگرى خانه اجاره کند، مى توان مال الاجاره آن خانه را از این وجه پرداخت کرد; ولى در صورتى که منزل ملکى داشته باشد، مال الاجاره به او تعلّق نمى گیرد.

 

سؤال: استفاده از امکانات مسجد، اعمّ از ظروف آشپزخانه و مانند آن، در مراسم ختم افراد (چه در داخل مسجد و چه در بیرون مسجد) چه حکمى دارد؟

جواب: جایز نیست; مگر این که نظر واقفین عامّ بوده باشد، یا عرف محلّ چنین اقتضا کند.

 

سؤال: اگر نذر داشته باشیم که به مسجدی فرش هدیه دهیم ولی بعد متوجه شویم که احتیاج به فرش ندارد آیا می توانیم پول آن را به جای مورد نذر بدهیم؟

جواب: می توانید چیز دیگری از احتیاجات مسجد را برای مسجد بخرید.

 

سؤال: آیا از صندوق نذورات مساجد یا از درآمد موقوفات آن می توان افطاری داد؟ مصرف آن برای روحانی و مداح و خادم مسجد چه حکمی دارد؟

جواب: نذروات باید مطابق نیت نذر کننده و موقوفات مطابق وقف نامه مصرف شود.

 

سؤال: تعدادی ظروف و فرش و دیگر وسایل کهنه و غیر قابل فروش مصرف متعلق به مسجد روستایی می باشد، به علت کمی جا و عدم نیاز مسجد به آنها تکلیف بعضی از آنها که به علت فرسودگی به فروش نمی رسند چیست؟

جواب: اگر مورد نیاز آن مسجد و مساجد دیگر نباشد می توان آن را به فقرا داد.

 

سؤال: مقداری تیر آهن، درب و پنجره و سایر وسایل از مسجدی قدیمی به جای مانده است. آیا می توان آن ها را به فروش رسانید و خرج خود مسجد کرد؟ با تجه به این که درب و پنجره ها به درد مسجد جدید نمی خورد.

جواب: اگر امکان دارد از عین آن در مسجد دیگری استفاده کنند، این کار مقدم است و اگر به درد مسجد دیگر نمی خورد، بفروشند و صرف همان مسجد اصلی کنند.

 

سؤال: منزلی که با مسجد مقداری فاصله دارد وقف مسجد شده است و آن را تبدیل به آشپزخانه مسجد کرده اند و مدتی نیز مورد بهره برداری قرار گرفته است ولی اکنون زمینی که در جنب مسجد است، وقف آن مسجد شده و قرار است آشپزخانه مسجد شود. آیا جایز است آشپزخانه سابق را بفروشند و پول آن را صرف آشپزخانه جدید کنند؟

جواب: اگر وقف مسجد شده، فروختن آن جایز نیست؛ بلکه می توانند اجاره دهند و درآمد آن را صرف آشپزخانه جدید کنند و اگر ملک مسجد است، می شود آن را فروخت و صرف آشپزخانه جدید کرد.

 

سؤال: اگر انسان سهواً خسارتی به یک قسمت از مسجد وارد کند، آیا باید حتماً خسارت را جبران کند؟ اگر متولّی اجازه دهد که خسارت را نپردازد چه حکمی دارد؟

جواب: باید خسارت را جبران کند؛ مگر این که متولّی یا دیگری به جای او این کار را انجام دهد.

 

سؤال: اگر کسی فرشی را بخرد و بعد از خریدن ببیند در پشت آن نوشته شده است: «وقف مسجد امام حسین (علیه السلام)» و او نداند که این مسجد کجاست، تکلیف او چیست؟

جواب: احتیاط آن است که تحقیق کند، اگر مسجدی در آن منطقه یا در آن جا به نام امام حسین (علیه السلام) است، تحویل آن جا بدهد و اگر نیست به یکی از مساجد دیگر بدهد.

 

سؤال: اگر کسی فرشی را بخرد و بعد از خریدن ببیند در پشت آن نوشته شده است: «وقف مسجد امام حسین (علیه السلام)» و او نداند که این مسجد کجاست، تکلیف او چیست؟

جواب: احتیاط آن است که تحقیق کند، اگر مسجدی در آن منطقه یا در آن جا به نام امام حسین (علیه السلام) است، تحویل آن جا بدهد و اگر نیست به یکی از مساجد دیگر بدهد.

 

سؤال: اگر کسی فرش یا لوازم دیگری را از سارقی بخرد و بعد معلوم شود از اموال مسجد بوده که سارق آن را به سرقت برده است، وظیفه او چیست؟

جواب: وظیفه او این است که آن وسایل را به مسجد بازگرداند و اگر قدرت داشته باشد می تواند وجه خود را از سارق بازپس بگیرد.

 

سؤال: حکم افرادی که مثلا مهر یا تسبیح وقف شده برای مسجدی را برمی دارند چیست؟

جواب: چنانچه می توانند به هر طریقی حتی با کمک افراد دیگر آن را بازگردانند ولی اگر به هیچ عنوان ممکن نیست، قرار دادن در مسجد دیگری برای استفاده در همان مورد اولویت دارد.

 

سؤال: فعّالیّت اقتصادى در مسجد، جهت رونق امور مساجد چه صورتى دارد؟ براى مثال ما در منطقه جنوب تهران در آشپزخانه وسیع و مجهّز مسجد اقدام به پخت غذا براى مراسم مختلف مؤمنین مى نمائیم و درآمد حاصله را پس از پرداخت اُجرت آشپز، صرف امور جاریه مسجد مى نمائیم. آیا این کار مشروع است؟

جواب: چنانچه آشپزخانه مختصّ به مسجد باشد جایز نیست؛ ولى اگر از روز اوّل به نیّت عام ساخته شده است، مانعى ندارد.

 

سؤال: شخصى در مسجد جهت نماز جماعت جانمازى گذاشته و بیرون رفته و جماعت برپا شده و صاحب آن مراجعت نکرده است، در این صورت به محض منعقد شدن نماز جماعت حقّ او از آن مکان ساقط شده و دیگرى مى تواند جاى او را تصرف کند؟

جواب: احتیاط آن است که تا رکوع رکعت اوّل مهلت دهد اگر نیاید حق دارد

احکام

نجس کردن مسجد حرام است، خواه زمین مسجد باشد و یا سقف و بام و طرف داخل دیوارها و احتیاط واجب آن است که طرف بیرون دیوار مسجد را هم نجس نکند، مگر آن که واقف آن را جزء مسجد قرار نداده باشد.

 

◄     هرگاه مسجد نجس شود بر همه لازم است که بطور واجب کفائى نجاست را برطرف کنند، یعنى اگر یک یا چند نفر اقدام به تطهیر کنند از دیگران ساقط مى شود وگرنه همه گنهکارند و کسى که مسجد را نجس کرده در این حکم با دیگران تفاوتى ندارد.

 

◄     هرگاه نتواند مسجد را تطهیر کند مثل این که مسافر و در حال عبور باشد، یا احتیاج به کمک دارد و پیدا نکند، احتیاط واجب آن است که به دیگران که مى توانند تطهیر کنند اطّلاع دهد.

 

◄     هرگاه جایى از مسجد نجس شود که تطهیر آن بدون کندن یا خراب کردن ممکن نیست باید آنجا را بکنند، یا اگر خرابى زیادى لازم نمى آید خراب نمایند و بنابر احتیاط واجب جایى را که کنده اند یا خراب کرده اند به حالت اوّل بازگردانند و بهتر است کسى که نجس کرده تعمیر آن را بر عهده گیرد و اگر مخارجى داشته باشد بنابر احتیاط واجب ضامن است.

 

◄     هرگاه مسجدى را غصب کنند و آن را از صورت مسجد بکلّى در آورند، بطورى که دیگر به آن مسجد نگویند، باز هم نجس کردن آن بنا بر احتیاط حرام است و تطهیر آن لازم است.

 

◄     آلوده کردن حرم پیامبر(صلى الله علیه وآله) و امامان(علیهم السلام) اگر موجب هتک باشد حرام است و در این صورت تطهیر آن نیز واجب است، بلکه اگر بى احترامى هم نباشد احتیاط آن است که آن را تطهیر کنند.

 

◄     نجس کردن فرش مسجد نیز حرام است و چنانچه نجس شود باید آن را تطهیر کرد و اگر خسارتى لازم آید کسى که آن را نجس کرده است ضامن است (بنابر احتیاط واجب)

 

◄     بردن عین نجاست مانند خون و بول در مسجد حرام است هر چند بى احترامى به مسجد نباشد بنابر احتیاط واجب، مگر چیز جزئى که گاه در لباس و بدن شخص وارد شونده یا در لباس بچّه هاى کوچک است، امّا بردن متنجّس (چیزى که نجس شده مانند لباس و کفش نجس) در صورتى که بى احترامى به مسجد نباشد و سبب آلودگى مسجد نیز نشود حرام نیست.

 

◄     اگر براى روضه خوانى و مراسم سوگوارى یا جشن مذهبى و مانند آن مسجد را چادر بزنند و سیاهى بکوبند و اسباب چاى و غذا در آن ببرند، در صورتى که این کارها به مسجد ضرر نرساند و مانع نماز خواندن نشود اشکال ندارد.

 

◄     تزیین کردن مسجد به طلا اشکال دارد و همچنین احتیاط آن است که صورت چیزهایى که روح دارد مثل انسان و حیوان در مسجد نقش نکنند.

 

◄     اگر مسجد خراب شود نمى توانند زمین آن را بفروشند یا داخل ملک و جادّه کنند، حتّى فروختن در و پنجره ها و چیزهاى دیگر مسجد حرام است و اگر مسجد خراب شود باید آنها را صرف تعمیر همان مسجد کنند و هرگاه به درد آن مسجد نخورد باید در مساجد دیگر صرف شود و اگر به درد مساجد دیگر نیز نخورد باید آن را بفروشند و پولش را اگر ممکن است صرف تعمیر همان مسجد و گرنه صرف تعمیر مسجد دیگر نمایند.

 

◄     ساختن مسجد مستحبّ است و هر قدر در جاى مناسبتر و بهترى باشد که مسلمانان از آن بیشتر استفاده کنند بهتر است. تعمیر مسجد نیز مستحبّ است و از بهترین کارها است و اگر مسجد طورى خراب شود که تعمیر آن ممکن نباشد مى توانند آن را بکلّى خراب کنند و دوباره بسازند.

 

◄     مسجدى که خراب نشده و قابل استفاده است اگر نیاز به توسعه دارد مى توان آن را خراب کرد و بهتر و بزرگتر ساخت.

 

◄     تمیز کردن مسجد و روشن کردن چراغ آن و کوشش در تأمین حوائج آن مستحبّ است و نیز مستحبّ است کسى که مى خواهد به مسجد برود خود را خوشبو کند و لباس پاکیزه بپوشد و ته کفش خود را به هنگام ورود به مسجد وارسى کند که آلوده نباشد و شایسته است موقع داخل شدن پاى راست و موقع بیرون آمدن پاى چپ را بگذارد و زودتر به مسجد آید و دیرتر از مسجد بیرون رود.

 

◄     وقتى انسان وارد مسجد مى شود مستحبّ است دو رکعت نماز به قصد تحیّت و احترام مسجد بخواند و اگر نماز واجب یا مستحبّ دیگرى بخواند کافى است.

 

◄     خوابیدن در مسجد و سخن گفتن درباره کارهاى دنیا و خواندن اشعارى که نصیحت و مانند آن در آن نباشد مکروه است و همچنین انداختن آب دهان و بینى و اخلاط سینه در مسجد و بلند کردن صدا و داد و فریاد و آنچه با موقعیّت مسجد منافات دارد مکروه مى باشد.

 

◄     راه دادن بچّه و دیوانه به مسجد مکروه است ولى در صورتى که آوردن بچّه ها تولید مزاحمتى نکند و آنها را به مسجد و نماز علاقه مند سازد مستحبّ است و گاه واجب.

 

◄     کسى که سیر و پیاز و مانند اینها خورده و بوى دهانش مردم را آزار مى دهد مکروه است به مسجد برود

استفتائات

• سؤال: استفاده از اشیاء و اجسام آمیخته با طلا از فرش و پارچه گرفته و اشیاى دیگر که در مسجد جهت زینت چه حکمى دارد و آیا استفاده در خانه از آنها چطور ؟

  جواب: زینت کردن مسجد با طلا جایز نیست و استفاده از آن در خانه حرام نیست گرچه سزاوار نیست بجز ظرف طلا و نقره استفاده از آن در خوردن و آشامیدن حرام است بلکه در غیر آن نیز محل اشکال است .

   

  سؤال: آیا میتوانید در یکی از طبقات یک برج مسکونی چندین طبقه یک باب مسجد نیز ایجاد نمود در این صورت حکم طبقات بالاو پایین آن محل چیست؟

  جواب: مانعی ندارد و فقط همان طبقه مسجد میشود.

   

  سؤال: استفاده از اب موقوفه مسجد جهت شرب در حد ٢ یا ٣ گالن اشکال دارد؟

  جواب: با اجازه متولی اشکال ندارد.

   

  سؤال: اگر مسجد ٢ طبقه باشد ولی زمان خواندن صیغه مسجد یک طبقه بود و طبقه ٢ بعدا اضافه شده ایا طبقه ٢ هم حکم مسجد را دارد (برای خانمها)؟

  جواب: بلی مسجد شمرده میشود.

   

  سؤال: حکم سلام کردن در موقع ورود به مساجد ، چون باعث پرت شدن حواس می شود چه حکمی دارد؟

  پاسخ: بهتر است نگوئید.

   

  سؤال: قرار است که فرش های مسجد را تعویض کنیم و فرش جدید برای مسجد بگیریم . آیامی توانیم فرش هایی که الآن در مسجد وجود دارند را فروخته و پول آن را صرف خرید فرش های جدید کنیم ؟ و یا می توانیم که فرش ها را به مسجدی دیگر فروخته و از پول آن برای خرید فرش های جدید استفاده کنیم ؟

  جواب: اگر فرش کهنه با پول خود مسجد خریداری شده می توانید بفروشید ولی اگر وقف باشد فروش جایز نیست پس اگر در خود مسجد قابل هر نوع استفاده باشد باید در مسجد بماند در غیر این صورت باید به سایر مساجد داده شود .

   

  سؤال: آیا پیروان ادیان وکتابهاى آسمانى وبا دیگر کفار که اهل کتاب نیستند، مى توانند وارد مساجد و دیگر اماکن عبادت و مشاهد مقدس شوند و بر فرض جواز ورود، آیا بانوان بى حجاب ایشان را به رعایت حجاب باید الزام کرد؟

  جواب: بنابر احتیاط واجب ،ورود آنان به مساجد جایز نیست اما دیگر اماکن مقدس، مانعى ندارد و زنان باید به رعایت حجاب و پوشش اسلامى معتقد باشند در صورتى که بى حجابى آنان نوعى بى احترامى تلقى شود.

احکام

نجس کردن زمین و سقف و بام و طرف داخل دیوار مسجد ، حرام است ، و هر کس بفهمد که نجس شده است باید فوراً نجاست آن را بر طرف کند ، و احتیاط مستحب آن است که طرف بیرون دیوار مسجد را هم نجس نکنند ، و اگر نجس شود بر طرف کردن آن لازم نیست ، ولى اگر نجس کردن طرف بیرون دیوار موجب هتک مسجد باشد البته حرام است ، و بر طرف کردن آن مقدارى که رافع هتک باشد لازم است

 

◄     اگر نتواند مسجد را تطهیر نماید ، یا کمک لازم داشته باشد و پیدا نکند ، تطهیر مسجد بر او واجب نیست ، ولى چنانچه بداند که اگر به دیگرى اطلاع دهد این کار انجام مى‏گیرد اگر باقى گذاشتن نجاست موجب هتک باشد ، باید به او اطلاع دهد .

 

◄     اگر جائى از مسجد نجس شود که تطهیر آن بدون کندن یا خراب کردن او ممکن نیست ، باید آنجا را بکنند یا خراب نمایند در صورتى که کندن یا خراب کردن جزئى باشد ، یا آنکه رفع هتک متوقف بر کندن یا خراب کردن کلّى باشد ، و الاّ خراب کردن محل اشکال است ، و پر کردن جائى که کنده‏اند و ساختن جائى که خراب کرده‏اند واجب نیست . ولى اگر چیزى مانند آجر مسجد نجس شود ، در صورتى که ممکن باشد ، باید بعد از آب کشیدن به جاى اولش بگذارند .

 

◄     اگر مسجدى را غصب کنند و به جاى آن خانه و مانند آن بسازند ، یا بطورى خراب شود که دیگر به آن مسجد نگویند ، نجس کردن آن حرام نیست ، و تطهیر آن واجب نیست .

 

◄     نجس کردن حرم امامان علیهم‏السلام حرام است . و اگر یکى از آنها نجس شود ، چنانچه نجس ماندن آن بى احترامى باشد ، تطهیر آن واجب است ، بلکه احتیاط مستحب آن است که اگر بى احترامى هم نباشد آن را تطهیر کنند .

 

◄     اگر حصیر یا موکت مسجد نجس شود ، باید آن را آب بکشند ، و اگر بریدن جاى نجس بهتر باشد ، باید آن را ببرند . ولى بریدن مقدار معتنابهى از آن ، یا تطهیرى که موجب نقص باشد محل اشکال است ، مگر این که ترک آن موجب هتک باشد .

 

◄     بردن عین نجس و متنجّس در مسجد اگر بى احترامى به مسجد باشد حرام است ، بلکه احتیاط مستحب آن است که اگر بى احترامى هم نباشد ، عین نجس را در مسجد نبرند مگر آن چه از توابع انسانى است که وارد مى‏شود ، مانند خون زخمى که در بدن یا لباس او است .

 

◄     اگر مسجد را براى روضه خوانى چادر بزنند و فرش کنند و سیاهى بکوبند و اسباب چاى در آن ببرند ، در صورتى که این کارها به مسجد ضرر نرساند و مانع نماز خواندن نشود ، اشکال ندارد .

 

◄     احتیاط واجب آن است که مسجد را به طلا زینت نکنند ، و احتیاط مستحب آن است که به صورت چیزهائى که مثل انسان و حیوان روح دارد نیز زینت نکنند .

◄     اگر مسجد خراب هم شود ، نمى‏توانند آن را بفروشند یا داخل ملک وجادّه نمایند .

 

◄     فروختن در و پنجره و چیزهاى دیگر مسجد ، حرام است ، و اگر مسجد خراب شود باید اینها را صرف در تعمیر همان مسجد به کار ببرند ، و چنانچه به درد آن مسجد نخورد باید در مسجد دیگر مصرف شود ، ولى اگر به درد مسجدهاى دیگر هم نخورد مى‏توانند آن را بفروشند و پول آن را اگر ممکن است صرف تعمیر همان مسجد ، و گرنه صرف تعمیر مسجد دیگر نمایند .

 

◄     ساختن مسجد و تعمیر مسجدى که نزدیک به خرابى مى‏باشد مستحب است ، و اگر مسجد طورى خراب شود که تعمیر آن ممکن نباشد مى‏توانند آن را خراب کنند و دوباره بسازند ، بلکه مى‏توانند مسجدى راکه خراب نشده ، براى احتیاج مردم خراب کنند و بزرگتر بسازند .

 

◄     تمیز کردن مسجد و روشن کردن چراغ در آن مستحب است ، و کسى که مى‏خواهد مسجد برود مستحب است خود را خوشبو کند ، و لباس پاکیزه و قیمتى بپوشد ، و ته کفش خود را وارسى کند که نجاستى به آن نباشد ، و موقع داخل شدن به مسجد ، اول پاى راست ، و موقع بیرون آمدن ، اول پاى چپ را بگذارد. و همچنین مستحب است از همه زودتر به مسجد آید و از همه دیرتر بیرون رود .

 

◄     وقتى انسان وارد مسجد مى‏شود ، مستحب است دو رکعت نماز به قصد تحیّت و احترام مسجد بخواند ، و اگر نماز واجب ، یا مستحب دیگرى هم بخواند کافى است .

◄     خوابیدن در مسجد اگر انسان ناچار نباشد ، و صحبت کردن راجع به کارهاى دنیا ، و مشغول صنعت شدن ، و خواندن شعرى که نصیحت و مانند آن نباشد ، مکروه است . و نیز مکروه است آب دهان و بینى و اخلاط سینه را در مسجد بیندازد ، بلکه در بعضى موارد حرام است . و نیز مکروه است گمشده‏اى را طلب کند ، و صداى خود را بلند کند ، ولى بلند کردن صدا براى اذان مانعى ندارد .

 

◄     راه دادن دیوانه به مسجد مکروه است ، و همچنین است راه دادن بچه اگر موجب زحمت نمازگزاران شود ، و یا اینکه احتمال رود مسجد را نجس کند ، و در غیر این دو صورت مانعى از راه دادن بچه به مسجد نیست بلکه گاهى اولویت دارد . و کسى که پیاز و سیر و مانند اینها خورده که بوى دهانش مردم را اذیت مى‏کند مکروه است به مسجد برود

احکام

  نجس کردن زمین و سقف و بام و طرف داخل دیوار مسجد حرام است ، و هر کس بفهمد که نجس شده است باید فوراً آن را تطهیر کند ، و احتیاط واجب آن است که طرف بیرون دیوار مسجد را هم نجس نکنند ، و اگر نجس شود نجاستش را بر طرف کنند.

 

◄     اگر نتواند مسجد را تطهیر نماید ، یا کمک لازم داشته باشد و پیدا نکند ، تطهیر مسجد بر او واجب نیست ، ولى باید به کسى که مى تواند تطهیر کند و احتمال دهد که تطهیر مى کند اطّلاع دهد.

 

◄     اگر جایى از مسجد نجس شود که تطهیر آن بدون کندن یا خراب کردن ممکن نیست ، باید آن جا را بکنند یا خراب نمایند ، در صورتى که خرابى کلى نبوده و مستلزم ضرر وقف نباشد ، و پر کردن جایى که کنده اند و ساختن جایى که خراب کرده اند واجب نیست ، ولى اگر چیزى مانند آجر مسجد نجس شود ، در صورتى که ممکن باشد ، باید بعد از آب کشیدن به جاى اوّلش بگذارند.

 

◄     اگر مسجدى را غصب کنند و به جاى آن خانه و مانند آن بسازند ، نجس کردن آن ـ بنابر احتیاط ـ حرام است ، و تطهیر آن واجب نیست ، ولى نجس کردن مسجدى که خراب شده ـ هر چند در آن نماز نخوانند ـ جایز نیست و تطهیر آن لازم است.

 

◄     نجس کردن حرم امامان (علیهم السلام) حرام است ، و اگر نجس شود ، چنانچه نجس ماندن آن بى احترامى باشد تطهیر آن واجب است ، بلکه احتیاط مستحبّ آن است که اگر بى احترامى هم نباشد آن را تطهیر کنند.

 

◄     نجس کردن حصیر مسجد حرام است ، و کسى که آن را نجس کرده بنابر احتیاط باید تطهیر کند ، و بر غیر او احتیاط مستحبّ آن است که تطهیر نماید ، مگر این که نجاست آن بى احترامى به مسجد باشد ، که در این صورت باید تطهیر شود.

 

◄     بردن عین نجس و متنجس در مسجد ، اگر بى احترامى به مسجد باشد حرام است ، بلکه احتیاط مستحبّ آن است که اگر بى احترامى هم نباشد ، عین نجس را در مسجد نبرند.

 

◄     اگر مسجد را براى روضه خوانى چادر بزنند و فرش کنند و سیاهى بکوبند و اسباب چاى در آن ببرند ، در صورتى که این کارها به مسجد ضرر نرساند و مانع نماز خواندن نشود ، اشکال ندارد.

 

◄     زینت کردن مسجد به طلا و صورت چیزهایى که مثل انسان و حیوان روح دارد ، بنابر احتیاط واجب جایز نیست ، و نقاشى چیزهایى که روح ندارد ، مثل گل و بوته مکروه است.

 

◄     اگر مسجد خراب هم شود نمى توانند آن را بفروشند ، یا داخل ملک و جادّه نمایند.

 

◄     فروختن در و پنجره و چیزهاى دیگر مسجد حرام است ، و اگر مسجد خراب شود باید اینها را صرف تعمیر همان مسجد کنند ، و چنانچه به درد آن مسجد نخورد ، باید در مسجد دیگر مصرف شود ، ولى اگر به درد مسجدهاى دیگر هم نخورد ، آنچه را که از اجزاى مسجد شمرده نشود و وقف بر مسجد باشد ، مى توانند با اذن ولىّ شرعى بفروشند و پول آن را اگر ممکن است صرف تعمیر همان مسجد ، وگرنه صرف تعمیر مسجد دیگر نمایند ، و اگر آن هم ممکن نشد ، در سایر وجوه برّ و خیر صرف نمایند.

 

◄     ساختن مسجد و تعمیر آن مستحبّ است ، و اگر مسجد طورى خراب شود که تعمیر آن ممکن نباشد مى توانند آن را خراب کنند و دوباره بسازند ، بلکه مى توانند مسجدى را که خراب نشده ـ براى احتیاج مردم به نماز ـ خراب کنند و بزرگتر بسازند.

 

◄     تمیز کردن مسجد و روشن کردن چراغ در آن مستحبّ است ، و کسى که مى خواهد مسجد برود مستحبّ است خود را خوشبو کند ، و لباس پاکیزه و قیمتى بپوشد ، و ته کفش خود را وارسى کند که نجاستى به آن نباشد ، و موقع داخل شدن به مسجد اوّل پاى راست ، و موقع بیرون آمدن اوّل پاى چپ را بگذارد ، و همچنین مستحبّ است از همه زودتر به مسجد آید و از همه دیرتر بیرون رود.

 

◄     وقتى انسان وارد مسجد مى شود مستحبّ است دو رکعت نماز به قصد تحیت و احترام مسجد بخواند ، و اگر نماز واجب یا مستحبّ دیگرى هم بخواند کافیست.

 

◄     خوابیدن در مسجد اگر انسان ناچار نباشد ، و صحبت کردن راجع به کارهاى دنیا ، و مشغول صنعت شدن ، و خواندن شعرى که نصیحت و مانند آن نباشد مکروه است ، و نیز مکروه است آب دهان و بینى و اخلاط سینه را در مسجد بیندازد ، و گمشده اى را طلب کند ، و صداى خود را بلند کند ، ولى بلند کردن صدا براى اذان مانعى ندارد ، بلکه مستحبّ است.

 

◄     راه دادن بچّه و دیوانه به مسجد مکروه است ، و کسى که پیاز و سیر و مانند اینها خورده که بوى دهانش مردم را اذیت مى کند ، مکروه است به مسجد برود.

استفتائات

سؤال: با توجه به این که مستحب است انسان نماز را در مسجد محله خود بخواند، آیا خالى کردن مسجد محل و رفتن به مسجد جامع شهر براى خواندن نماز جماعت، اشکال دارد یا خیر؟

جواب: اگر ترک مسجد محله براى خواندن نماز جماعت در مسجد دیگر به‌خصوص مسجد جامع شهر باشد، اشکال ندارد.

 

سؤال: نماز خواندن در مسجدى که سازندگان آن ادعا مى‏کنند که آن را براى خود و قبیله خود ساخته‏اند، چه حکمى دارد؟

جواب: مسجد پس از آنکه به عنوان مسجد ساخته شد، اختصاص به قوم و گروه و قبیله و اشخاص خاصى ندارد و همه مسلمانان مى‏توانند از آن استفاده نمایند.

 

سؤال: آیا زنها بهتر است نماز را در مسجد بخوانند یا در خانه؟

جواب: فضیلت خواندن نماز در مسجد مختص مردان نیست.

 

سؤال: در حال حاضر بین مسجدالحرام و محل سعى بین صفا و مروه دیوار کوتاهى وجود دارد که ارتفاع آن نیم متر و عرض آن یک متر است. این دیوار بین مسجد و مسعى مشترک است. آیا زنها در ایام عادت که حق داخل شدن به مسجد الحرام را ندارند، مى‏توانند روى این دیوار بنشینند؟

جواب: اشکال ندارد، مگر این که یقین حاصل شود که آن دیوار جزء مسجد است.

 

سؤال: آیا انجام تمرین‏هاى ورزشى در مسجد محل یا خوابیدن در آن جایز است؟ این کارها در مسجدهاى دیگر چه حکمى دارد؟

جواب: مسجد جاى ورزش و تمرین ورزشى نیست و از کارهایى که با شأن و منزلت مسجد منافات دارد، باید پرهیز شود، و خوابیدن در مسجد هم مکروه است.

 

سؤال: آیا استفاده از شبستان مسجد براى رشد فکرى، فرهنگى و نظامى (با آموزشهاى نظامى) جوانان جایز است؟ آیا با توجه به کمبود مکان‌هاى اختصاصى مى‏توان این کارها را در ایوان مسجد انجام داد؟

جواب: این امور تابع کیفیت وقف صحن مسجد و ایوان آن است، و باید از امام جماعت و هیأت امناى مسجد در این‏باره نظر خواهى شود. البته حضور جوانان در مساجد و برپایى درس‏هاى دینى زیر نظر امام جماعت و هیأت امناى آن کار خوب و مطلوبى است.

 

سؤال: در بعضى از مناطق به‌خصوص روستاها مجلس عروسى را در مساجد برگزار مى‏کنند؛ به این صورت که مجلس رقص و آواز در خانه بر پا مى‏شود، ولى نهار یا شام را در مسجد تناول مى‏کنند. آیا این کار شرعاً جایز است یا خیر؟

جواب: غذا دادن به دعوت شدگان در مسجد فى‌نفسه اشکال ندارد.

 

سؤال: شرکت‏هاى تعاونى مردمى اقدام به ساختن مناطق مسکونى مى‏کنند، ابتدا توافق مى‏نمایند که براى آن محله‏ها مکان‌هاى عمومى مانند مسجد ساخته شود، اکنون که آن واحدها به سهامداران شرکت تعاونى تحویل داده شده است، آیا بعضى از آنان مى‏توانند هنگام تحویل گرفتن واحد مسکونى از توافق خود عدول کرده و بگویند ما راضى به ساختن مسجد نیستیم؟

جواب: اگر شرکت با توافق همه اعضاء اقدام به ساخت مسجد نموده و مسجد هم ساخته شده و وقف گردیده است، عدول بعضى از اعضاء از موافقت اولیه خود اثرى ندارد. ولى اگر بعضى از آنان قبل از تحقق وقف شرعى مسجد از موافقت خود عدول کنند، ساخت مسجد با اموال آنان در زمین متعلّق به همه اعضاء بدون رضایت آنان جایز نیست، مگر این که در ضمن عقد لازم بر همه آنها شرط شده باشد که بخشى از زمین شرکت براى ساخت مسجد تخصیص یابد و اعضاء این شرط را پذیرفته باشند، در این صورت حق عدول ندارند و عدول آنها هم تاثیرى ندارد.

 

سؤال: براى مقابله با تهاجم فرهنگ غیر اسلامى، حدود سى دانش‏آموز را از گروه ابتدایى و متوسطه به شکل گروه سرود در مسجد جمع کرده‏ایم که این افراد درسهایى از قرآن کریم، احکام و اخلاق اسلامى را به مقتضاى سن و سطح فکرى شان فرامى‏گیرند. اقدام به این کار چه حکمى دارد؟ استفاده از آلت موسیقى اُرک توسط گروه چه حکمى دارد؟ انجام تمرین به وسیله آن در مسجد با رعایت موازین شرعى و مقررات مربوطه و متعارف رادیو و تلویزیون و وزارت ارشاد جمهورى اسلامى ایران داراى چه حکمى‏است؟

جواب: تعلیم قرآن و احکام و آموزش اخلاق اسلامى و تمرین سرودهاى مذهبى و انقلابى در مسجد اشکال ندارد، ولى در هر حال مراعات شأن، قداست و جایگاه مسجد واجب است و مزاحمت نماز گزاران جایز نیست.

 

سؤال: آیا نمایش فیلم‏هاى سینمایى که توسط وزارت ارشاد اسلامى ایران توزیع مى‏شود، در مسجد براى شرکت کنندگان در جلسات قرآنى، اشکال شرعى دارد یا خیر؟

جواب: تبدیل مسجد به مکانى براى نمایش فیلم‏هاى سینمایى جایز نیست، ولى نمایش فیلم‏هاى مذهبى و انقلابى داراى محتواى مفید و آموزنده به مناسبت خاصى و بر حسب نیاز و تحت نظارت امام جماعت مسجد اشکال ندارد.

 

سؤال: آیا پخش موسیقى شاد از مسجد به مناسبت جشن میلاد ائمه معصومین(علیهم‏السلام) شرعاً اشکال دارد؟

جواب: واضح است که مسجد جایگاه شرعى خاصى دارد، لذا اگر پخش موسیقى در آن منافى با حرمت مسجد باشد، حرام است، حتى اگر موسیقى غیرمطرب باشد.

 

سؤال: استفاده از بلندگوهاى مساجد که صدا را در خارج از مسجد پخش مى‏کنند، تا چه وقت جایز است؟ پخش سرودهاى انقلابى یا قرآن کریم قبل از اذان چه حکمى دارد؟

جواب: پخش قرائت قرآن کریم براى چند دقیقه قبل از اذان در وقتهایى که باعث اذیت و آزار همسایگان و اهل محل نشود، اشکال ندارد.

 

سؤال: مسجد جامع چه تعریفى دارد؟

جواب: مسجد جامع مسجدى است که در شهر براى اجتماع همه اهل شهر بنا شده است، بدون این که اختصاص به گروه و قشر خاصى داشته باشد.

 

سؤال: قسمت سر پوشیده‏اى از یک مسجد حدود سى سال است که متروکه و تبدیل به خرابه شده و نماز در آن اقامه نمى‏شود و بخشى از آن به عنوان انبار مورد استفاده قرارمى‏گیرد. نیروهاى بسیجى که حدود پانزده سال است در این قسمت سقف دار مستقر هستند، تعمیراتى را در آن انجام داده‏اند، زیرا وضعیت بسیار نامناسبى داشت و سقف آن هم در معرض ریزش بود. چون برادران بسیجى آگاهى از احکام شرعى مسجد نداشتند و افراد مطلع هم آنها را آگاه نکردند، اقدام به ساختن چند اتاق در این قسمت نمودند که بر اثر آن مبالغ زیادى خرج شد و در حال حاضر کارهاى ساختمانى رو به پایان است. امیدواریم حکم شرعى موارد زیر را بیان فرمایید:

١.      بر فرض این که متصدیان این کار و گروه ناظر بر آن جاهل به مسأله باشند، آیا در برابر مخارجى که از بیت‌المال صرف کرده‏اند ضامن هستند و آیا مرتکب گناه شده‏اند؟

٢.      با توجه به این که مخارج مزبور از بیت‌المال بوده، آیا اجازه مى‏دهید تا زمانى که مسجد به این قسمت احتیاج ندارد و نماز در آن اقامه نمى‏شود، از آن اتاق‏ها با رعایت کامل احکام شرعى مسجد، براى فعالیت‏هاى آموزشى مانند آموزش قرآن کریم و احکام شرعى و سایر امور مسجد استفاده شود؟ و آیا اقدام به تخریب اطاق‏ها واجب است؟

جواب: واجب است که قسمت سرپوشیده مسجد با خراب کردن اتاق‌هایى که در آن ساخته شده است، به حالت قبل برگردد، و اگر مخارج احداث اتاقها ناشى از تعدى و تفریط و عمد و تقصیر نباشد، معلوم نیست که کسى ضامن آن باشد، و استفاده از قسمت سرپوشیده مسجد براى تشکیل جلسات آموزش قرآن کریم و احکام شرعى و معارف اسلامى و سایر مراسم دینى و مذهبى اگر مزاحمت براى نمازگزاران ایجاد نکند و تحت نظارت امام جماعت مسجد باشد اشکال ندارد، و باید امام جماعت و نیروهاى بسیجى و سایر مسئولین مسجد با هم همکارى کنند تا حضور نیروهاى بسیجى در مسجد استمرار پیدا کند و خللى در انجام وظائف عبادى مانند نماز و غیر آن هم پیش نیاید.

 

سؤال: در طرح توسعه یکى از خیابانها، چند مسجد در مسیر طرح قرار مى‏گیرد که باید بعضى از آنها به‌طور کلى خراب شوند و در بقیه قسمتى از آنها تخریب گردد تا حرکت وسائط نقلیه براحتى صورت گیرد. خواهشمند است نظر شریف را بیان فرمایید.

جواب: خراب کردن تمام مسجد یا قسمتى از آن جایز نیست، مگر در صورت وجود مصلحتى که اهمیت ندادن و بى‌توجهى به آن ممکن نباشد.

 

سؤال: آیا استفاده شخصى و اندک از آب مساجد که مخصوص وضو گرفتن است، جایز است؟ مثل این که مغازه‌داران از آن براى نوشیدن، درست کردن چاى و یا براى ماشین استفاده کنند، با توجه به این که آن مسجد واقف خاصى ندارد که از این اعمال جلوگیرى نماید.

جواب: اگر وقف آب براى خصوص وضو گرفتن نمازگزاران معلوم نباشد و عرف رایج در محله مسجد، این باشد که همسایه‏ها و عبور کنندگان هم از آب آن استفاده مى‏کنند، اشکال ندارد، هرچند احتیاط در این مورد، مطلوب است.

 

سؤال: مسجدى در مجاورت قبرستانى، وجود دارد و هنگامى که بعضى از مؤمنین به زیارت اهل قبور مى‏آیند، از آب مسجد براى پاشیدن روى قبرهاى ارحام خود استفاده مى‏کنند و ما نمى‏دانیم که این آب عمومى است یا وقف خاص مسجد، و بر فرض هم که وقف خاص مسجد نباشد، معلوم نیست که مخصوص وضو گرفتن و دستشویى رفتن است یا خیر، آیا استفاده مذکور از آن آب جایز است؟

جواب: اگر استفاده از آب مسجد براى پاشیدن روى قبرهایى که خارج از آن قرار دارد، امر رایجى است و کسى به آن اعتراض نمى‏کند و دلیلى هم بر وقف آن آب براى خصوص وضو و تطهیر نیست، استفاده از آن براى امر مذکور اشکال ندارد.

 

سؤال: اگر مسجد نیاز به تعمیر داشته باشد، آیا اجازه گرفتن از حاکم شرع یا وکیل او واجب است؟

جواب: اگر تعمیر، داوطلبانه و تبرّعى (از مالِ شخصىِ افراد خیّر) باشد، نیازى به اجازه حاکم شرع نیست.

 

سؤال: آیا جایز است وصیت کنم که مرا بعد از مردن در مسجد محله که تلاش فراوانى براى آن کرده‏ام، دفن نمایند. زیرا دوست دارم در داخل یا صحن آن دفن شوم؟

جواب: اگر هنگام اجراى صیغه وقف، دفن میّت استثناء نشده باشد، دفن در مسجد جایز نیست، و وصیت شما در این مورد اعتبارى ندارد.

 

سؤال: مسجدى حدود بیست سال پیش ساخته شده و به نام مبارک صاحب الزمان(عجّل الله تعالى فرجه الشریف) زینت یافته است، ولى معلوم نیست که این اسم در صیغه وقف مسجد ذکر شده باشد. تغییر اسم مسجد از صاحب الزمان(عجّل الله فرجه الشریف) به مسجد جامع چه حکمى دارد؟

جواب: مجرد تغییر اسم مسجد مانعى ندارد.

 

سؤال: در مساجدى که از محل نذورات خاص مسجد و تبرعّات مؤمنین به برق و سیستم تهویه مجهز شده‏اند، هنگامى که شخصى از اهالى محل فوت مى‏کند، براى او مجلس فاتحه در مسجد برگزار مى‏شود که در آن از برق و سیستم تهویه مسجد استفاده مى‏گردد و برگزار کنندگان مراسم آن هزینه‏ها را نمى‏پردازند. آیا این کار شرعاً جایز است؟

جواب: جواز استفاده از امکانات مسجد در اقامه مجالس فواتح براى اموات و امثال آن منوط به کیفیت وقف و نذر آن امکانات براى مسجد است.

 

سؤال: در روستایى مسجد نوسازى وجود دارد که در مکان مسجد قبلى بنا شده‏ است. در گوشه‏اى از این مسجد که زمین آن جزء مسجد قبلى است، بر اثر جهل به مسأله، اتاقى براى تهیه چاى و مانند آن و کتابخانه‏اى در نیم طبقه قسمتى از شبستان مسجد در داخل شبستان مسجد ساخته شده است. خواهشمندیم نظر خود را در این‌باره و مسأله تکمیل و کیفیت استفاده از نصف دور داخلى مسجد، بیان فرمایید.

جواب: ساختن اتاق مخصوص چاى در محل مسجد قبلى صحیح نیست و واجب است آن مکان به حالت مسجد بودن خود برگردد. نیم طبقه داخل شبستان مسجد هم در حکم مسجد است و همه احکام و آثار شرعى آن را دارد، ولى نصب قفسه‏هاى کتاب و حضور در آنجا براى مطالعه اگر مزاحمتى براى نمازگزاران ایجاد نکند اشکال ندارد.

 

سؤال: رأى جنابعالى در مورد مسأله ذیل چیست؟

 در یکى از روستاها مسجدى وجود دارد که رو به خرابى است، ولى دلیلى براى خراب کردن آن وجود ندارد، زیرا مانع استمرار جاده نیست. آیا تخریب آن به‌طور کامل جایز است؟ همچنین این مسجد داراى مقدارى اثاثیه و اموال است، اینها باید به چه کسى داده شوند؟

جواب: تخریب و ویران کردن مسجد جایز نیست و به‌طور کلى خراب کردن مسجد آن را از مسجد بودن خارج نمى‏کند. اثاث و لوازم مسجد اگر مورد استفاده در آن مسجد نباشد، بردن آن به مساجد دیگر براى استفاده از آنها اشکال ندارد.

 

سؤال: آیا شرعاً ساخت موزه در گوشه‏اى از صحن مسجد بدون دخل و تصرّف در ساختمان آن جایز است، مثل کتابخانه که امروزه جزئى از مسجد را تشکیل مى‏دهد؟

جواب: ایجاد موزه یا کتابخانه در گوشه صحن مسجد اگر مخالف کیفیت وقف تالار و شبستان و صحن مسجد باشد و یا موجب تغییر ساختمان مسجد گردد، جایز نیست. بهتر این است که مکانى در کنار مسجد براى این منظور تهیه شود.

 

سؤال: مکانى وقفى وجود دارد که در آن مسجد، مدرسه علوم دینى و کتابخانه عمومى بنا شده است که همگى آنها الان فعّال هستند. این مکان در حال حاضر جزء نقشه مکان‌هایى است که از طرف شهردارى باید خراب شوند. چگونه باید با شهردارى براى تخریب آن و گرفتن امکانات همکارى کرد تا بتوان آن را تبدیل به ساختمان بهترى نمود؟

جواب: اگر شهردارى اقدام به تخریب آن و دادنِ عوض نماید و آن را تحویل دهد، اشکال ندارد، ولى اصل خراب کردن مسجد و مدرسه وقفى فى‌نفسه جایز نیست، مگر در صورتى که مصلحتِ اهمِ غیر قابل چشم پوشى اقتضا کند.

 

سؤال: براى توسعه مسجد نیاز به کندن چند درخت از صحن آن است، آیا این عمل با توجه به بزرگ بودن صحن مسجد و وجود درختان زیاد در آنجا، جایز است؟

جواب: اگر عمل مذکور تغییر و تبدیل وقف شمرده نشود، اشکال ندارد.

 

سؤال: زمینى که جزء قسمت سرپوشیده مسجد بوده و بر اثر واقع شدن مسجد در مسیر طرح عمرانى شهردارى، در خیابان افتاده و قسمتى از آن به علت اضطرار تخریب شده، چه حکمى دارد؟

جواب: اگر احتمال برگشت آن به حالت اولیه ضعیف باشد، ترتّب آثار شرعى مسجد بر آن معلوم نیست.

 

سؤال:  مسجدى بوده که خراب شده، و آثار مسجدى از آن محو گردیده یا به جاى آن بناى دیگرى ساخته شده و امیدى هم به دوباره سازى آن وجود ندارد، مثل آنکه آن آبادى ویران شده و تغییر مکان پیدا کرده، آیا نجس کردن آن مکان حرام است و تطهیر آن واجب است؟

جواب: در فرض سؤال معلوم نیست نجس کردن آن حرام باشد، گر چه احتیاط آن است که نجس نکنند.

 

سؤال: مدتى است که در یکى از مساجد، نماز جماعت اقامه مى‏کنم و اطلاعى از کیفیت وقف مسجد ندارم. با توجه به این که مسجد از جهت هزینه با مشکلاتى روبرو است، آیا اجاره دادن زیرزمین مسجد براى کارى که مناسب با شأن مسجد باشد، جایز است؟

جواب: اگر زیر زمین عنوان مسجد را ندارد و جزء تأسیساتى نیست که مسجد به آن نیاز داشته باشد و وقف آن هم وقف انتفاع نباشد، اشکال ندارد.

 

سؤال: هیأت امناى مسجدى که املاکى براى اداره امور خود ندارد، تصمیم گرفته‏اند زیرزمینى را در قسمت سقف دار مسجد براى ساختن کارگاه و تأسیسات عمومى براى خدمت به مسجد ایجاد نمایند، آیا این کار جایز است؟

جواب: حفر زمین مسجد براى تأسیس کارگاه و مانند آن جایز نیست.

 

سؤال: آیا به‌طور مطلق جایز است که کفّار داخل مساجد مسلمانان شوند، هرچند براى مشاهده آثار تاریخى باشد؟

جواب: ورود آنان به مسجد الحرام شرعاً ممنوع است و در سایر مساجد هم اگر هتک و بى‏حرمتى مسجد شمرده شود، جایز نیست، بلکه در سایر مساجد هم مطلقاً وارد نشوند.

 

سؤال: آیا نماز خواندن در مسجدى که توسط کفّار ساخته شده، جایز است؟

جواب: اشکال ندارد.

 

سؤال: اگر کافرى داوطلبانه مالى را براى کمک به ساختمان مسجد بدهد و یا کمک دیگرى نماید، آیا قبول آن جایز است؟

جواب: اشکال ندارد.

 

سؤال: اگر کسى شب به مسجد بیاید و در آن بخوابد و محتلم شود و پس از بیدارى خروج از مسجد برایش ممکن نباشد، چه تکلیفى دارد؟

جواب: اگر قادر بر خروج از مسجد و رفتن به جاى دیگر نیست، واجب است که فوراً تیمم نماید تا بقا‏ در مسجد براى او حلال شود.

 

 

متن سوالات و پاسخ؛

 محضر مبارک و منور رهبر عالیقدر انقلاب اسلامی

حضرت آیت الله العظمی خامنه ای (دامت برکاته)

سلام من الرحمن نحو جنابکم

با احترام و عرض ادب، به استحضار می رساند در طرح های تفصیلی شهری که شهرداری ها مجری آن هستند، برای عرض معابر در کوچه ها و خیابان های فرعی و اصلی، استانداردهایی تعریف شده که تسهیل رفت و آمد و در مواردی، فراهم کردن امکان دسترسی خودروهای امدادرسان و در مجموع، مناسب سازی فضاهای شهری را به عنوان هدف نهایی دنبال می کند.

آنچه که موجب تصدیع شده است، استفتاء از ولی امر مسلمین در خصوص مصادیق زیر است:

1. در برخی معابر فرعی یا کوچه و خیابان، بر فرض مورد اشاره، همه یا اغلب منازل مسکونی، به میزان حدود یک متر در طول یا عرض عقب نشینی کرده اند اما مسجد با ملاحظات شرعی از عقب نشینی خودداری نموده و لذا عملاً تدابیر انجام شده برای باز شدن معبر بلااثر مانده است. آیا مسجد مجاز است برای جلب رضایت همسایگان، نسبت به واگذاری فضای مورد نیاز شهرداری، حتی اگر بخشی از شبستان باشد اقدام نماید؟
2. در طرح های نوسازی مساجد که تخریب و احداث بنای وسیع تر و مستحکم تر را در پی دارد، گاهی شهرداری ها آمادگی دارند برای تحقق اهداف مورد اشاره، بخشی از مسجد را در طول یا عرض معابر شهری ضمیمه کنند و در مقابل، در ضلع متناظر، به همان میزان یا بیشتر با اختصاص زمین منافع مسجد را تأمین نمایند، آیا در چنین مواردی که نظر امام جماعت و امنای مسجد مؤید است، شرعاً حق مبادله زمین با شهرداری را دارند؟
3. در فرض صدور مجوز شرعی برای موارد اول و دوم، آیا حکم مسجد از زمینی که به فضای شهری و معبر شهروندان ملحق شده، ساقط می گردد؟

                          طول عمر با برکت و عزت روز افزون حضرتعالی را از درگاه پروردگار متعال خواستارم.

 و جعلنی الله من کل سوء فداکم

   محمدجواد حاج علی اکبری

 

پاسخ حضرت آیت الله العظمی خامنه ای(حفظه الله):

بسمه تعالی

حق عقب نشینی مسجد برای تعریض معبر ولو با گرفتن عوض ندارند،

در صورت نیاز به تعریض معبر از ملک مقابل مسجد به مقدار نیاز بخرند و مشکل معبر را از این راه رفع کنند.

علی بن الجواد الحسینی الخامنه ای

احکام

  نجس کردن زمین و سقف و بام و طرف داخل دیوار مسجد حرام است و هر کس بفهمد که نجس شده است باید فوراً نجاست آن را برطرف کند. و احتیاط واجب آن است که طرف بیرون دیوار مسجد را هم نجس نکنند، و اگر نجس شود نجاستش را برطرف نمایند، مگر آنکه واقف آن را جزء مسجد قرار نداده باشد.

 

◄     اگر نتواند مسجد را تطهیر نماید، یا کمک لازم داشته باشد و پیدا نکند، تطهیر مسجد بر او واجب نیست، ولى اگر بى‏احترامى به مسجد باشد بنا بر احتیاط واجب، باید به کسى که مى‏تواند تطهیر کند اطلاع دهد.

 

◄     اگر جایى از مسجد نجس شود که تطهیر آن بدون کندن یا خراب کردن ممکن نیست باید آنجا را بکنند، یا اگر خرابى زیاد لازم نمى‏آید خراب نمایند، و هزینه پرکردن چاله و تعمیر خرابى بر کسى است که مسجد را نجس کرده است و بر اشخاصى که براى تطهیر مسجد جایى از آن را کندند، یا قسمتى از آن را خراب نمودند، پر کردن جایى که کنده‏اند، و ساختن جایى که خراب کرده‏اند واجب نیست. ولى اگر آن کس که نجس کرده بکند یا خراب کند در صورت امکان باید پرکند و تعمیر نماید.

 

◄     اگر مسجدى را غصب کنند و به جاى آن خانه و مانند آن بسازند، که دیگر به آن مسجد نگویند باز هم بنا بر احتیاط واجب نجس کردن آن حرام و تطهیر آن واجب است.

 

◄     نجس کردن حرم امامان علیهم السلام حرام است. و اگر یکى از آنها نجس شود، چنانچه نجس ماندن آن بى‏احترامى باشد، تطهیر آن واجب است، بلکه احتیاط واجب آن است که اگر بى‏احترامى هم نباشد آن را تطهیر کنند.

 

◄     اگر حصیر مسجد نجس شود، بنا بر احتیاط واجب باید آن را آب بکشند ولى چنانچه به واسطه آب کشیدن، خراب مى‏شود و بریدن جاى نجس بهتر است، باید آن را ببرند و اگر کسى که نجس کرده ببرد باید خودش اصلاح کند.

 

◄     بردن عین نجس مانند خون در مسجد اگر بى‏احترامى به مسجد باشد حرام است، و همچنین بردن چیزى که نجس شده، در صورتى که بى‏احترامى به مسجد باشد حرام است.

 

◄     اگر مسجد را براى روضه‏خوانى چادر بزنند و فرش کنند و سیاهى بکوبند و اسباب چاى در آن ببرند، در صورتى که این کارها به مسجد ضرر نرساند و مانع نماز خواندن نشود اشکال ندارد.

 

◄     بنا بر احتیاط واجب مسجد را به طلا نباید زینت نمایند و همچنین نباید صورت چیزهایى که مثل انسان و حیوان روح دارد در مسجد نقش کنند. و نقاشى چیزهایى که روح ندارد، مثل گل و بوته مکروه است.

 

◄     اگر مسجد خراب هم شود نمى‏توانند آن را بفروشند یا داخل ملک و جاده نمایند.

 

◄     فروختن در و پنجره و چیزهاى دیگر مسجد حرام است و اگر مسجد خراب شود، باید اینها را صرف تعمیر همان مسجد کنند. و چنانچه به درد آن مسجد نخورد، باید در مسجد دیگر مصرف شود، ولى اگر به درد مسجدهاى دیگر هم نخورد، مى‏توانند آن را بفروشند و پول آن را اگر ممکن است صرف تعمیر همان مسجد و گر نه صرف تعمیر مسجد دیگر نمایند.

 

◄     ساختن مسجد و تعمیر مسجدى که نزدیک به خرابى مى‏باشد مستحب است و اگر مسجد طورى خراب شود که تعمیر آن ممکن نباشد، مى‏توانند آن را خراب کنند و دوباره بسازند بلکه مى‏توانند مسجدى را که خراب نشده، براى احتیاج مردم خراب کنند و بزرگتر بسازند.

 

◄     تمیز کردن مسجد و روشن کردن چراغ آن مستحب است، و کسى که مى‏خواهد مسجد برود، مستحب است خود را خوشبو کند و لباس پاکیزه و قیمتى بپوشد، و ته کفش خود را وارسى کند که نجاستى به آن نباشد، و موقع داخل شدن به مسجد، اول پاى راست و موقع بیرون آمدن، اول پاى چپ را بگذارد، و همچنین مستحب است از همه زودتر به مسجد آید و از همه دیرتر از مسجد بیرون رود.

 

◄     وقتى انسان وارد مسجد مى‏شود، مستحب است دو رکعت نماز به قصد تحیت و احترام مسجد بخواند، و اگر نماز واجب یا مستحب دیگرى هم بخواند کافى است.

 

◄     خوابیدن در مسجد اگر انسان ناچار نباشد و صحبت کردن راجع به‏ کارهاى دنیا و مشغول صنعت شدن و خواندن شعرى که نصیحت و مانند آن نباشد مکروه است. و نیز مکروه است آب دهان و بینى و اخلاط سینه را در مسجد بیندازد و گمشده ‏اى را طلب کند و صداى خود را بلند کند ولى بلند کردن صدا براى اذان مانعى ندارد.

 

◄     راه دادن بچه و دیوانه به مسجد مکروه است و کسى که پیاز و سیر و مانند اینها خورده که بوى دهانش مردم را اذیت می ‏کند مکروه است به مسجد برود.