سؤال:
با توجه به این که مستحب است انسان نماز را در مسجد محله خود بخواند، آیا
خالى کردن مسجد محل و رفتن به مسجد جامع شهر براى خواندن نماز جماعت، اشکال
دارد یا خیر؟ جواب: اگر ترک مسجد محله براى خواندن نماز جماعت در مسجد دیگر به‌خصوص مسجد جامع شهر باشد، اشکال ندارد. سؤال: نماز خواندن در مسجدى که سازندگان آن ادعا مىکنند که آن را براى خود و قبیله خود ساختهاند، چه حکمى دارد؟ جواب:
مسجد پس از آنکه به عنوان مسجد ساخته شد، اختصاص به قوم و گروه و قبیله و
اشخاص خاصى ندارد و همه مسلمانان مىتوانند از آن استفاده نمایند. سؤال: آیا زنها بهتر است نماز را در مسجد بخوانند یا در خانه؟ جواب: فضیلت خواندن نماز در مسجد مختص مردان نیست. سؤال:
در حال حاضر بین مسجدالحرام و محل سعى بین صفا و مروه دیوار کوتاهى وجود
دارد که ارتفاع آن نیم متر و عرض آن یک متر است. این دیوار بین مسجد و مسعى
مشترک است. آیا زنها در ایام عادت که حق داخل شدن به مسجد الحرام را
ندارند، مىتوانند روى این دیوار بنشینند؟ جواب: اشکال ندارد، مگر این که یقین حاصل شود که آن دیوار جزء مسجد است. سؤال: آیا انجام تمرینهاى ورزشى در مسجد محل یا خوابیدن در آن جایز است؟ این کارها در مسجدهاى دیگر چه حکمى دارد؟ جواب:
مسجد جاى ورزش و تمرین ورزشى نیست و از کارهایى که با شأن و منزلت مسجد
منافات دارد، باید پرهیز شود، و خوابیدن در مسجد هم مکروه است. سؤال:
آیا استفاده از شبستان مسجد براى رشد فکرى، فرهنگى و نظامى (با آموزشهاى
نظامى) جوانان جایز است؟ آیا با توجه به کمبود مکان‌هاى اختصاصى مىتوان
این کارها را در ایوان مسجد انجام داد؟ جواب:
این امور تابع کیفیت وقف صحن مسجد و ایوان آن است، و باید از امام جماعت و
هیأت امناى مسجد در این‌باره نظر خواهى شود. البته حضور جوانان در مساجد و
برپایى درسهاى دینى زیر نظر امام جماعت و هیأت امناى آن کار خوب و مطلوبى
است. سؤال:
در بعضى از مناطق به‌خصوص روستاها مجلس عروسى را در مساجد برگزار مىکنند؛
به این صورت که مجلس رقص و آواز در خانه بر پا مىشود، ولى نهار یا شام را
در مسجد تناول مىکنند. آیا این کار شرعاً جایز است یا خیر؟ جواب: غذا دادن به دعوت شدگان در مسجد فى‌نفسه اشکال ندارد. سؤال:
شرکتهاى تعاونى مردمى اقدام به ساختن مناطق مسکونى مىکنند، ابتدا توافق
مىنمایند که براى آن محلهها مکان‌هاى عمومى مانند مسجد ساخته شود، اکنون
که آن واحدها به سهامداران شرکت تعاونى تحویل داده شده است، آیا بعضى از
آنان مىتوانند هنگام تحویل گرفتن واحد مسکونى از توافق خود عدول کرده و
بگویند ما راضى به ساختن مسجد نیستیم؟ جواب:
اگر شرکت با توافق همه اعضاء اقدام به ساخت مسجد نموده و مسجد هم ساخته
شده و وقف گردیده است، عدول بعضى از اعضاء از موافقت اولیه خود اثرى ندارد.
ولى اگر بعضى از آنان قبل از تحقق وقف شرعى مسجد از موافقت خود عدول کنند،
ساخت مسجد با اموال آنان در زمین متعلّق به همه اعضاء بدون رضایت آنان
جایز نیست، مگر این که در ضمن عقد لازم بر همه آنها شرط شده باشد که بخشى
از زمین شرکت براى ساخت مسجد تخصیص یابد و اعضاء این شرط را پذیرفته باشند،
در این صورت حق عدول ندارند و عدول آنها هم تاثیرى ندارد. سؤال:
براى مقابله با تهاجم فرهنگ غیر اسلامى، حدود سى دانشآموز را از گروه
ابتدایى و متوسطه به شکل گروه سرود در مسجد جمع کردهایم که این افراد
درسهایى از قرآن کریم، احکام و اخلاق اسلامى را به مقتضاى سن و سطح فکرى
شان فرامىگیرند. اقدام به این کار چه حکمى دارد؟ استفاده از آلت موسیقى
اُرک توسط گروه چه حکمى دارد؟ انجام تمرین به وسیله آن در مسجد با رعایت
موازین شرعى و مقررات مربوطه و متعارف رادیو و تلویزیون و وزارت ارشاد
جمهورى اسلامى ایران داراى چه حکمىاست؟ جواب:
تعلیم قرآن و احکام و آموزش اخلاق اسلامى و تمرین سرودهاى مذهبى و انقلابى
در مسجد اشکال ندارد، ولى در هر حال مراعات شأن، قداست و جایگاه مسجد واجب
است و مزاحمت نماز گزاران جایز نیست. سؤال:
آیا نمایش فیلمهاى سینمایى که توسط وزارت ارشاد اسلامى ایران توزیع
مىشود، در مسجد براى شرکت کنندگان در جلسات قرآنى، اشکال شرعى دارد یا
خیر؟ جواب:
تبدیل مسجد به مکانى براى نمایش فیلمهاى سینمایى جایز نیست، ولى نمایش
فیلمهاى مذهبى و انقلابى داراى محتواى مفید و آموزنده به مناسبت خاصى و بر
حسب نیاز و تحت نظارت امام جماعت مسجد اشکال ندارد. سؤال: آیا پخش موسیقى شاد از مسجد به مناسبت جشن میلاد ائمه معصومین(علیهمالسلام) شرعاً اشکال دارد؟ جواب:
واضح است که مسجد جایگاه شرعى خاصى دارد، لذا اگر پخش موسیقى در آن منافى
با حرمت مسجد باشد، حرام است، حتى اگر موسیقى غیرمطرب باشد. سؤال:
استفاده از بلندگوهاى مساجد که صدا را در خارج از مسجد پخش مىکنند، تا چه
وقت جایز است؟ پخش سرودهاى انقلابى یا قرآن کریم قبل از اذان چه حکمى
دارد؟ جواب: پخش قرائت قرآن کریم براى چند دقیقه قبل از اذان در وقتهایى که باعث اذیت و آزار همسایگان و اهل محل نشود، اشکال ندارد. سؤال: مسجد جامع چه تعریفى دارد؟ جواب: مسجد جامع مسجدى است که در شهر براى اجتماع همه اهل شهر بنا شده است، بدون این که اختصاص به گروه و قشر خاصى داشته باشد. سؤال:
قسمت سر پوشیدهاى از یک مسجد حدود سى سال است که متروکه و تبدیل به خرابه
شده و نماز در آن اقامه نمىشود و بخشى از آن به عنوان انبار مورد استفاده
قرارمىگیرد. نیروهاى بسیجى که حدود پانزده سال است در این قسمت سقف دار
مستقر هستند، تعمیراتى را در آن انجام دادهاند، زیرا وضعیت بسیار نامناسبى
داشت و سقف آن هم در معرض ریزش بود. چون برادران بسیجى آگاهى از احکام
شرعى مسجد نداشتند و افراد مطلع هم آنها را آگاه نکردند، اقدام به ساختن
چند اتاق در این قسمت نمودند که بر اثر آن مبالغ زیادى خرج شد و در حال
حاضر کارهاى ساختمانى رو به پایان است. امیدواریم حکم شرعى موارد زیر را
بیان فرمایید: ١. بر
فرض این که متصدیان این کار و گروه ناظر بر آن جاهل به مسأله باشند، آیا
در برابر مخارجى که از بیت‌المال صرف کردهاند ضامن هستند و آیا مرتکب گناه
شدهاند؟ ٢. با
توجه به این که مخارج مزبور از بیت‌المال بوده، آیا اجازه مىدهید تا
زمانى که مسجد به این قسمت احتیاج ندارد و نماز در آن اقامه نمىشود، از آن
اتاقها با رعایت کامل احکام شرعى مسجد، براى فعالیتهاى آموزشى مانند
آموزش قرآن کریم و احکام شرعى و سایر امور مسجد استفاده شود؟ و آیا اقدام
به تخریب اطاقها واجب است؟ جواب:
واجب است که قسمت سرپوشیده مسجد با خراب کردن اتاق‌هایى که در آن ساخته
شده است، به حالت قبل برگردد، و اگر مخارج احداث اتاقها ناشى از تعدى و
تفریط و عمد و تقصیر نباشد، معلوم نیست که کسى ضامن آن باشد، و استفاده از
قسمت سرپوشیده مسجد براى تشکیل جلسات آموزش قرآن کریم و احکام شرعى و معارف
اسلامى و سایر مراسم دینى و مذهبى اگر مزاحمت براى نمازگزاران ایجاد نکند و
تحت نظارت امام جماعت مسجد باشد اشکال ندارد، و باید امام جماعت و نیروهاى
بسیجى و سایر مسئولین مسجد با هم همکارى کنند تا حضور نیروهاى بسیجى در
مسجد استمرار پیدا کند و خللى در انجام وظائف عبادى مانند نماز و غیر آن هم
پیش نیاید. سؤال:
در طرح توسعه یکى از خیابانها، چند مسجد در مسیر طرح قرار مىگیرد که باید
بعضى از آنها به‌طور کلى خراب شوند و در بقیه قسمتى از آنها تخریب گردد تا
حرکت وسائط نقلیه براحتى صورت گیرد. خواهشمند است نظر شریف را بیان
فرمایید. جواب: خراب کردن تمام مسجد یا قسمتى از آن جایز نیست، مگر در صورت وجود مصلحتى که اهمیت ندادن و بى‌توجهى به آن ممکن نباشد. سؤال:
آیا استفاده شخصى و اندک از آب مساجد که مخصوص وضو گرفتن است، جایز است؟
مثل این که مغازه‌داران از آن براى نوشیدن، درست کردن چاى و یا براى ماشین
استفاده کنند، با توجه به این که آن مسجد واقف خاصى ندارد که از این اعمال
جلوگیرى نماید. جواب:
اگر وقف آب براى خصوص وضو گرفتن نمازگزاران معلوم نباشد و عرف رایج در
محله مسجد، این باشد که همسایهها و عبور کنندگان هم از آب آن استفاده
مىکنند، اشکال ندارد، هرچند احتیاط در این مورد، مطلوب است. سؤال:
مسجدى در مجاورت قبرستانى، وجود دارد و هنگامى که بعضى از مؤمنین به زیارت
اهل قبور مىآیند، از آب مسجد براى پاشیدن روى قبرهاى ارحام خود استفاده
مىکنند و ما نمىدانیم که این آب عمومى است یا وقف خاص مسجد، و بر فرض هم
که وقف خاص مسجد نباشد، معلوم نیست که مخصوص وضو گرفتن و دستشویى رفتن است
یا خیر، آیا استفاده مذکور از آن آب جایز است؟ جواب:
اگر استفاده از آب مسجد براى پاشیدن روى قبرهایى که خارج از آن قرار دارد،
امر رایجى است و کسى به آن اعتراض نمىکند و دلیلى هم بر وقف آن آب براى
خصوص وضو و تطهیر نیست، استفاده از آن براى امر مذکور اشکال ندارد. سؤال: اگر مسجد نیاز به تعمیر داشته باشد، آیا اجازه گرفتن از حاکم شرع یا وکیل او واجب است؟ جواب: اگر تعمیر، داوطلبانه و تبرّعى (از مالِ شخصىِ افراد خیّر) باشد، نیازى به اجازه حاکم شرع نیست. سؤال:
آیا جایز است وصیت کنم که مرا بعد از مردن در مسجد محله که تلاش فراوانى
براى آن کردهام، دفن نمایند. زیرا دوست دارم در داخل یا صحن آن دفن شوم؟ جواب: اگر هنگام اجراى صیغه وقف، دفن میّت استثناء نشده باشد، دفن در مسجد جایز نیست، و وصیت شما در این مورد اعتبارى ندارد. سؤال:
مسجدى حدود بیست سال پیش ساخته شده و به نام مبارک صاحب الزمان(عجّل الله
تعالى فرجه الشریف) زینت یافته است، ولى معلوم نیست که این اسم در صیغه وقف
مسجد ذکر شده باشد. تغییر اسم مسجد از صاحب الزمان(عجّل الله فرجه الشریف)
به مسجد جامع چه حکمى دارد؟ جواب: مجرد تغییر اسم مسجد مانعى ندارد. سؤال:
در مساجدى که از محل نذورات خاص مسجد و تبرعّات مؤمنین به برق و سیستم
تهویه مجهز شدهاند، هنگامى که شخصى از اهالى محل فوت مىکند، براى او مجلس
فاتحه در مسجد برگزار مىشود که در آن از برق و سیستم تهویه مسجد استفاده
مىگردد و برگزار کنندگان مراسم آن هزینهها را نمىپردازند. آیا این کار شرعاً جایز است؟ جواب: جواز استفاده از امکانات مسجد در اقامه مجالس فواتح براى اموات و امثال آن منوط به کیفیت وقف و نذر آن امکانات براى مسجد است. سؤال:
در روستایى مسجد نوسازى وجود دارد که در مکان مسجد قبلى بنا شده است. در
گوشهاى از این مسجد که زمین آن جزء مسجد قبلى است، بر اثر جهل به مسأله،
اتاقى براى تهیه چاى و مانند آن و کتابخانهاى در نیم طبقه قسمتى از شبستان
مسجد در داخل شبستان مسجد ساخته شده است. خواهشمندیم نظر خود را در
این‌باره و مسأله تکمیل و کیفیت استفاده از نصف دور داخلى مسجد، بیان
فرمایید. جواب:
ساختن اتاق مخصوص چاى در محل مسجد قبلى صحیح نیست و واجب است آن مکان به
حالت مسجد بودن خود برگردد. نیم طبقه داخل شبستان مسجد هم در حکم مسجد است و
همه احکام و آثار شرعى آن را دارد، ولى نصب قفسههاى کتاب و حضور در آنجا
براى مطالعه اگر مزاحمتى براى نمازگزاران ایجاد نکند اشکال ندارد. سؤال: رأى جنابعالى در مورد مسأله ذیل چیست؟ در
یکى از روستاها مسجدى وجود دارد که رو به خرابى است، ولى دلیلى براى خراب
کردن آن وجود ندارد، زیرا مانع استمرار جاده نیست. آیا تخریب آن به‌طور
کامل جایز است؟ همچنین این مسجد داراى مقدارى اثاثیه و اموال است، اینها
باید به چه کسى داده شوند؟ جواب:
تخریب و ویران کردن مسجد جایز نیست و به‌طور کلى خراب کردن مسجد آن را از
مسجد بودن خارج نمىکند. اثاث و لوازم مسجد اگر مورد استفاده در آن مسجد
نباشد، بردن آن به مساجد دیگر براى استفاده از آنها اشکال ندارد. سؤال:
آیا شرعاً ساخت موزه در گوشهاى از صحن مسجد بدون دخل و تصرّف در ساختمان
آن جایز است، مثل کتابخانه که امروزه جزئى از مسجد را تشکیل مىدهد؟ جواب:
ایجاد موزه یا کتابخانه در گوشه صحن مسجد اگر مخالف کیفیت وقف تالار و
شبستان و صحن مسجد باشد و یا موجب تغییر ساختمان مسجد گردد، جایز نیست.
بهتر این است که مکانى در کنار مسجد براى این منظور تهیه شود. سؤال:
مکانى وقفى وجود دارد که در آن مسجد، مدرسه علوم دینى و کتابخانه عمومى
بنا شده است که همگى آنها الان فعّال هستند. این مکان در حال حاضر جزء نقشه
مکان‌هایى است که از طرف شهردارى باید خراب شوند. چگونه باید با شهردارى
براى تخریب آن و گرفتن امکانات همکارى کرد تا بتوان آن را تبدیل به ساختمان
بهترى نمود؟ جواب:
اگر شهردارى اقدام به تخریب آن و دادنِ عوض نماید و آن را تحویل دهد،
اشکال ندارد، ولى اصل خراب کردن مسجد و مدرسه وقفى فى‌نفسه جایز نیست، مگر
در صورتى که مصلحتِ اهمِ غیر قابل چشم پوشى اقتضا کند. سؤال:
براى توسعه مسجد نیاز به کندن چند درخت از صحن آن است، آیا این عمل با
توجه به بزرگ بودن صحن مسجد و وجود درختان زیاد در آنجا، جایز است؟ جواب: اگر عمل مذکور تغییر و تبدیل وقف شمرده نشود، اشکال ندارد. سؤال:
زمینى که جزء قسمت سرپوشیده مسجد بوده و بر اثر واقع شدن مسجد در مسیر طرح
عمرانى شهردارى، در خیابان افتاده و قسمتى از آن به علت اضطرار تخریب شده،
چه حکمى دارد؟ جواب: اگر احتمال برگشت آن به حالت اولیه ضعیف باشد، ترتّب آثار شرعى مسجد بر آن معلوم نیست. سؤال: مسجدى
بوده که خراب شده، و آثار مسجدى از آن محو گردیده یا به جاى آن بناى دیگرى
ساخته شده و امیدى هم به دوباره سازى آن وجود ندارد، مثل آنکه آن آبادى
ویران شده و تغییر مکان پیدا کرده، آیا نجس کردن آن مکان حرام است و تطهیر
آن واجب است؟ جواب: در فرض سؤال معلوم نیست نجس کردن آن حرام باشد، گر چه احتیاط آن است که نجس نکنند. سؤال:
مدتى است که در یکى از مساجد، نماز جماعت اقامه مىکنم و اطلاعى از کیفیت
وقف مسجد ندارم. با توجه به این که مسجد از جهت هزینه با مشکلاتى روبرو
است، آیا اجاره دادن زیرزمین مسجد براى کارى که مناسب با شأن مسجد باشد،
جایز است؟ جواب:
اگر زیر زمین عنوان مسجد را ندارد و جزء تأسیساتى نیست که مسجد به آن نیاز
داشته باشد و وقف آن هم وقف انتفاع نباشد، اشکال ندارد. سؤال:
هیأت امناى مسجدى که املاکى براى اداره امور خود ندارد، تصمیم گرفتهاند
زیرزمینى را در قسمت سقف دار مسجد براى ساختن کارگاه و تأسیسات عمومى براى
خدمت به مسجد ایجاد نمایند، آیا این کار جایز است؟ جواب: حفر زمین مسجد براى تأسیس کارگاه و مانند آن جایز نیست. سؤال: آیا به‌طور مطلق جایز است که کفّار داخل مساجد مسلمانان شوند، هرچند براى مشاهده آثار تاریخى باشد؟ جواب:
ورود آنان به مسجد الحرام شرعاً ممنوع است و در سایر مساجد هم اگر هتک و
بىحرمتى مسجد شمرده شود، جایز نیست، بلکه در سایر مساجد هم مطلقاً وارد
نشوند. سؤال: آیا نماز خواندن در مسجدى که توسط کفّار ساخته شده، جایز است؟ جواب: اشکال ندارد. سؤال: اگر کافرى داوطلبانه مالى را براى کمک به ساختمان مسجد بدهد و یا کمک دیگرى نماید، آیا قبول آن جایز است؟ جواب: اشکال ندارد. سؤال: اگر کسى شب به مسجد بیاید و در آن بخوابد و محتلم شود و پس از بیدارى خروج از مسجد برایش ممکن نباشد، چه تکلیفى دارد؟ جواب: اگر قادر بر خروج از مسجد و رفتن به جاى دیگر نیست، واجب است که فوراً تیمم نماید تا بقا در مسجد براى او حلال شود. متن سوالات و پاسخ؛ محضر مبارک و منور رهبر عالیقدر انقلاب اسلامی حضرت آیت الله العظمی خامنه ای (دامت برکاته) سلام من الرحمن نحو جنابکم با
احترام و عرض ادب، به استحضار می رساند در طرح های تفصیلی شهری که شهرداری
ها مجری آن هستند، برای عرض معابر در کوچه ها و خیابان های فرعی و اصلی،
استانداردهایی تعریف شده که تسهیل رفت و آمد و در مواردی، فراهم کردن امکان
دسترسی خودروهای امدادرسان و در مجموع، مناسب سازی فضاهای شهری را به
عنوان هدف نهایی دنبال می کند. آنچه که موجب تصدیع شده است، استفتاء از ولی امر مسلمین در خصوص مصادیق زیر است: طول عمر با برکت و عزت روز افزون حضرتعالی را از درگاه پروردگار متعال خواستارم. و جعلنی الله من کل سوء فداکم محمدجواد حاج علی اکبری پاسخ حضرت آیت الله العظمی خامنه ای(حفظه الله): بسمه تعالی حق عقب نشینی مسجد برای تعریض معبر ولو با گرفتن عوض ندارند، در صورت نیاز به تعریض معبر از ملک مقابل مسجد به مقدار نیاز بخرند و مشکل معبر را از این راه رفع کنند. علی بن الجواد الحسینی الخامنه ای
